Na czym polega zasada?
Dzieci nie powinny korzystać z mediów społecznościowych (takich jak TikTok, Instagram, Snapchat) przed ukończeniem 15. roku życia. Choć regulaminy wielu platform dopuszczają zakładanie konta od 13. roku życia, granica ta ma charakter wyłącznie formalny i wynika z przepisów o ochronie danych osobowych – nie świadczy o gotowości dziecka do uczestnictwa w życiu cyfrowym na tak wymagającym poziomie.
Dostęp do mediów społecznościowych – ze względu na ich silny wpływ na psychikę, emocje i relacje – powinien być możliwy dopiero w wieku, w którym młoda osoba dysponuje odpowiednimi zasobami, aby poruszać się w tym środowisku w sposób świadomy i bezpieczny.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę oraz zaproszeni do programu Domowe Zasady Ekranowe eksperci zdecydowanie rekomendują, by dostęp do takich platform umożliwiać osobom nastoletnim dopiero po ukończeniu 15. roku życia.To jeden z kluczowych kroków w trosce o zdrowie psychiczne, emocjonalną równowagę i bezpieczny rozwój dziecka.
Decyzję o udostępnieniu dziecku serwisów społecznościowych musi poprzedzić rozmowa, sprawdzenie gotowości dziecka, wspólne ustalenie zasad oraz odpowiednia konfiguracja ustawień prywatności.
Dlaczego to ważne?
Dla ochrony zdrowia psychicznego:
Intensywne korzystanie z mediów społecznościowych wiąże się z wyższym poziomem lęku, depresji, samotności i niskiej samooceny – szczególnie wśród nastoletnich dziewcząt. Mechanizmy porównywania się, presji społecznej i zależności od „lajków” i „serduszek” pogarszają samopoczucie psychiczne młodych użytkowników.
Dla bezpiecznego rozwoju emocji i tożsamości:
Dzieci w okresie wczesnej i środkowej adolescencji (czyli między 11 a 15 rokiem życia) dopiero kształtują swoją tożsamość, a obecność w mediach społecznościowych może zakłócać ten proces. Obserwowanie wyidealizowanych obrazów innych osób może utrudniać budowanie realistycznego obrazu siebie.
Dla ochrony przed cyberprzemocą i nadużyciami:
Dzieci przed 15 rokiem życia są bardziej podatne na cyberprzemoc, hejt, manipulacje oraz kontakty z nieznajomymi, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji emocjonalnych i społecznych.
Dla ograniczenia kontaktu ze szkodliwymi treściami:
Nawet krótkie sesje w mediach społecznościowych mogą narażać dziecko na kontakt z przemocą, seksualizacją, wulgaryzmami, hejtem i dezinformacją. Algorytmy nie chronią skutecznie najmłodszych użytkowników.
Dla bezpieczeństwa relacji online:
Serwisy społecznościowe i komunikatory ułatwiają kontakt z nieznajomymi. To zwiększa ryzyko przemocy rówieśniczej, groomingu i prób manipulacji. Młodsze dzieci nie mają jeszcze kompetencji, by się przed tym chronić.
Dla ochrony przed algorytmiczną presją:
Media społecznościowe są zaprojektowane w sposób silnie angażujący i uzależniający. Algorytmy podsycają ciągłe przewijanie, reakcje emocjonalne i potrzebę natychmiastowej gratyfikacji – a dzieci nie mają jeszcze wystarczających zdolności samoregulacji, by się temu oprzeć.
Dla lepszej koncentracji i zdolności uczenia się:
Media społecznościowe przyczyniają się do częstego przełączania uwagi (tzw. multitaskingu), co utrudnia skupienie i przetwarzanie informacji. To osłabia pamięć roboczą i może pogarszać wyniki w nauce, zwłaszcza jeśli dziecko korzysta z telefonu podczas odrabiania lekcji.
Dla zdrowego snu:
Korzystanie z mediów społecznościowych wieczorem lub nocą negatywnie wpływa na sen dzieci – opóźnia zasypianie, skraca czas snu i zaburza jego jakość. Dzieci budzą się w nocy, by sprawdzać powiadomienia, co prowadzi do chronicznego zmęczenia i problemów z regeneracją.
Dla ochrony przed uzależnieniem:
W okresie dorastania mózg intensywnie się rozwija, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za emocje, kontrolę impulsów i decyzje. Media społecznościowe dostarczają silnych, szybkich bodźców, które nadmiernie stymulują układ nagrody, utrudniają samokontrolę i mogą prowadzić do uzależnienia.
Dla budowania uwagi i zdolności poznawczych:
Nadmierne korzystanie z krótkich, dynamicznych treści (np. TikTok, Reels) powoduje trudność w utrzymaniu uwagi, obniża pamięć operacyjną i utrudnia skupienie się na zadaniach wymagających cierpliwości – takich jak nauka czy czytanie.
Ponieważ – na podstawie najnowszych badań – taką granicę wskazują eksperci:
13 lat to formalny wymóg regulaminowy – wiek ten nie oznacza jednak dojrzałości ani gotowości. Badania psychologiczne, doświadczenia terapeutów i analizy skutków korzystania z mediów społecznościowych wskazują, że realne ryzyko szkód rośnie – dlatego w programie Domowe Zasady Ekranowe przesuwamy granicę do 15. roku życia. Coraz więcej krajów podejmuje podobne kroki – rekomendując podniesienie wieku dopuszczalnego dostępu do mediów społecznościowych. Rekomendacje te opierają się na rzetelnych danych naukowych, metaanalizach oraz rosnącym konsensusie ekspertów w zakresie neuropsychologii, zdrowia psychicznego i ochrony dzieci w środowisku cyfrowym.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Trzymaj się wyraźnej granicy wieku:
Mów wprost:
„Wiele serwisów pozwala zakładać konto od 13. roku życia, ale to nie znaczy, że w tym wieku dziecko powinno z nich korzystać. W naszej rodzinie korzystamy z mediów społecznościowych dopiero po 15. roku życia – bo dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo”.
Rozmawiaj z dzieckiem, zanim pojawi się presja: Uprzedź dziecko, że są aplikacje i serwisy, których używanie jest ograniczone wiekiem – zazwyczaj regulaminy pozwalają korzystać z nich od 13. roku życia, ale te ograniczenia są tylko formalne i nie zapewniają realnego bezpieczeństwa.
Wytłumacz sens ograniczeń:
Dziecko ma prawo pytać „dlaczego?”. Powiedz, że dostawcy usług nie chronią wystarczająco młodych użytkowników przed szkodliwymi treściami i ryzykownymi kontaktami, dlatego to rodzice muszą wyznaczyć mądre granice. W naszej rodzinie to 15. rok życia – bo dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo. Podkreśl, że obecność w mediach społecznościowych może wpływać na nastrój, powodować smutek, porównywanie się z innymi, obniżenie samooceny, a także narażać na kontakt z ludźmi o złych zamiarach.
Ustal, co dalej:
Zamiast zostawiać dziecko bez odpowiedzi, zaproponuj alternatywy: inne sposoby kontaktu z rówieśnikami i formy dzielenia się zdjęciami (np. rodzinny album), aktywności offline, rozwijanie zainteresowań.
Jeśli udostępniasz dziecku serwis społecznościowy:
Ustaw profil jako prywatny.
Porozmawiajcie o prywatności i umówcie się na zasady dotyczące wizerunku.
Ogranicz kontakt z nieznajomymi i superwizuj z kim kontaktuje się dziecko.
Wycisz powiadomienia i zastosuj ograniczenia czasu.
Bądź ciekawy/ciekawa tego, co dziecko robi online – rozmawiajcie o treściach i kontaktach.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
0–6 lat
„W internecie są aplikacje, gry i filmy, które nie są odpowiednie dla dzieci – mogą Cię przestraszyć, wprowadzić w błąd albo negatywnie wpływac na Twój rozwój i nastrój. W naszej rodzinie mamy zasadę, że chronimy Cię przed takimi treściami, bo bardzo zależy nam na Twoim bezpieczeństwie i dobrym samopoczuciu.”
9-12 lat
„Wiem, że część Twoich koleżanek i kolegów ma już konta w mediach społecznościowych. Ale to nie znaczy, że to jest dobre lub bezpieczne na tym etapie. W takich aplikacjach łatwo natrafić na treści, które mogą pogarszać nastrój, budzić niepokój albo zabierać dużo czasu. Są tam też osoby, które mogą mieć złe intencje. W naszej rodzinie ustaliliśmy, że chronimy dzieci przed tymi zagrożeniami i dlatego czekamy z dostępem do mediów społecznościowych do 15. roku życia.”
13-15 lat
„Rozumiem, że chcesz utrzymywać kontakt z rówieśnikami i interesuje Cię, co dzieje się w mediach społecznościowych. Jednak serwisy te nie są obecnie środowiskiem bezpiecznym. Ich twórcy nie są w stanie skutecznie kontrolować treści, które mogą się tam pojawić, ani chronić użytkowników w Twoim wieku przed szkodliwym wpływem.
Dodatkowo, media społecznościowe są projektowane tak, aby przyciągać uwagę i utrzymywać użytkowników jak najdłużej – wykorzystując mechanizmy, które silnie angażują emocjonalnie. Badania pokazują, że taki sposób działania może negatywnie wpływać na samopoczucie, nawet jeśli wydaje się, że panujemy nad sytuacją.
Dlatego w naszej rodzinie przyjęliśmy zasadę, że z korzystaniem z mediów społecznościowych czekamy do ukończenia 15. roku życia. W tym czasie szukamy innych form kontaktu z przyjaciółmi i sposobów rozwijania zainteresowań, które wspierają dobre samopoczucie i zdrowy rozwój.”
Dobre praktyki i inspiracje
Miej gotową odpowiedź na „wszyscy mają!” – np. „My działamy zgodnie z wiedzą ekspercką, Domowymi Zasadami Ekranowymi i dbamy o Twoje bezpieczeństwo”. Wytłumacz dziecku co stoi za tą zasadą. Jednocześnie zrób przestrzeń na uczucia dziecka związane z tym, że inni korzystają a ono nie. Rozmawiaj o tym co jest dla niego najtrudniejsze, towarzysz i wspieraj.
Warto porozmawiać z rodzicami dzieci z klasy, grupy czy drużyny i wspólnie ustalić, że dzieci w danym wieku nie mają jeszcze dostępu do mediów społecznościowych. To zmniejsza presję rówieśniczą, buduje spójność wychowawczą i daje dzieciom poczucie, że „to normalne”. Dobrze działa też umawianie się z innymi rodzicami, by ograniczyć używanie smartfonów podczas wspólnych spotkań, urodzin czy wyjazdów.
Umożliwiaj i wspieraj dziecko w innych formach kontaktu z rówieśnikami – zapraszanie do domu, rozmowy, wspólne wyjścia, spotkania offline. Dzieci potrzebują relacji.
Kiedy dziecko osiągnie odpowiedni wiek – przygotuj je do bezpiecznego Omówcie wspólnie, jak rozpoznać niebezpieczne sytuacje, jak ustawić prywatność konta, jak reagować na niepokojące treści i jak budować zdrowe nawyki cyfrowe.
Ćwiczcie razem krytyczne myślenie – wspólnie się zastanawiajcie, co jest prawdziwe, a co tylko wygląda na prawdziwe. Przeglądajcie memy, reklamy czy wpisy influencerów i rozmawiajcie o intencjach twórców, manipulacji obrazem i wpływie treści na emocje.
Z młodszym dzieckiem przeczytajcie książkę „Sieciaki. Twarzozmieniacz i wielka gala fejmu” lub wysłuchajcie słuchowiska na stronie sieciaki.pl. Pomaga to rozmawiać o zagrożeniach w sposób zrozumiały i angażujący.
Z nastolatkiem obejrzyjcie film „Dopamina” – to dobry punkt wyjścia do rozmowy o tym, jak działają media społecznościowe i dlaczego trudno się od nich oderwać.
