Na czym polega zasada?
Dzieci nie powinny korzystać z mediów społecznościowych (takich jak TikTok, Instagram, Snapchat) przed ukończeniem 15. roku życia. Choć regulaminy wielu platform dopuszczają zakładanie konta od 13. roku życia, granica ta ma charakter wyłącznie formalny i wynika z przepisów o ochronie danych osobowych – nie świadczy o gotowości dziecka do uczestnictwa w życiu cyfrowym na tak wymagającym poziomie.
Dostęp do mediów społecznościowych – ze względu na ich silny wpływ na psychikę, emocje i relacje – powinien być możliwy dopiero w wieku, w którym młoda osoba dysponuje odpowiednimi zasobami, aby poruszać się w tym środowisku w sposób świadomy i bezpieczny.
Zasada ta dotyczy również popularnych komunikatorów internetowych, takich jak WhatsApp, Telegram, Messenger czy Signal. Choć niektóre z nich dopuszczają korzystanie od 13. roku życia (a inne od 16. roku życia), również one pełnią dziś funkcję mediów społecznościowych – umożliwiają tworzenie grup, wymianę zdjęć, filmów, statusów czy linków do zewnętrznych treści.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę oraz zaproszeni do programu Domowe Zasady Ekranowe eksperci zdecydowanie rekomendują, by dostęp do takich platform umożliwiać osobom nastoletnim dopiero po ukończeniu 15. roku życia. To jeden z kluczowych kroków w trosce o zdrowie psychiczne, emocjonalną równowagę i bezpieczny rozwój dziecka.
Decyzję o udostępnieniu dziecku serwisów społecznościowych i komunikatorów musi poprzedzić rozmowa, sprawdzenie gotowości dziecka, wspólne ustalenie zasad oraz odpowiednia konfiguracja ustawień prywatności.
Dlaczego to ważne?
Dla ochrony zdrowia psychicznego:
Intensywne korzystanie z mediów społecznościowych wiąże się z wyższym poziomem lęku, depresji, samotności i niskiej samooceny – szczególnie wśród nastoletnich dziewcząt. Mechanizmy porównywania się, presji społecznej i zależności od „lajków” i „serduszek” pogarszają samopoczucie psychiczne młodych użytkowników.
Dla bezpiecznego rozwoju emocji i tożsamości:
Dzieci w okresie wczesnej i środkowej adolescencji (czyli między 11 a 15 rokiem życia) dopiero kształtują swoją tożsamość, a obecność w mediach społecznościowych może zakłócać ten proces. Obserwowanie wyidealizowanych obrazów innych osób może utrudniać budowanie realistycznego obrazu siebie.
Dla ochrony przed cyberprzemocą:
Dzieci przed 15 rokiem życia są bardziej podatne na cyberprzemoc, hejt, manipulacje oraz kontakty z nieznajomymi i wykorzystanie, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji emocjonalnych i społecznych.
Dla ograniczenia kontaktu ze szkodliwymi treściami:
Nawet krótkie sesje w mediach społecznościowych mogą narażać dziecko na kontakt z przemocą, seksualizacją, wulgaryzmami, hejtem i dezinformacją. Algorytmy nie chronią skutecznie najmłodszych użytkowników.
Dla bezpieczeństwa relacji online:
Serwisy społecznościowe i komunikatory ułatwiają kontakt z nieznajomymi. To zwiększa ryzyko przemocy rówieśniczej, prób manipulacji i wykorzystania seksualnego. Młodsze dzieci nie mają jeszcze kompetencji, by się przed tym chronić.
Dla ochrony przed algorytmiczną presją:
Media społecznościowe są zaprojektowane w sposób silnie angażujący i uzależniający. Algorytmy podsycają ciągłe przewijanie, reakcje emocjonalne i potrzebę natychmiastowej gratyfikacji – a dzieci nie mają jeszcze wystarczających zdolności samoregulacji, by się temu oprzeć.
Dla lepszej koncentracji i zdolności uczenia się:
Media społecznościowe przyczyniają się do częstego przełączania uwagi (tzw. multitaskingu), co utrudnia skupienie i przetwarzanie informacji. To osłabia pamięć roboczą i może pogarszać wyniki w nauce, zwłaszcza jeśli dziecko korzysta z telefonu podczas odrabiania lekcji.
Dla zdrowego snu:
Korzystanie z mediów społecznościowych wieczorem lub nocą negatywnie wpływa na sen dzieci – opóźnia zasypianie, skraca czas snu i zaburza jego jakość. Dzieci budzą się w nocy, by sprawdzać powiadomienia, co prowadzi do chronicznego zmęczenia i problemów z regeneracją.
Dla ochrony przed uzależnieniem:
W okresie dorastania mózg intensywnie się rozwija, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za emocje, kontrolę impulsów i decyzje. Media społecznościowe dostarczają silnych, szybkich bodźców, które nadmiernie stymulują układ nagrody, utrudniają samokontrolę i mogą prowadzić do uzależnienia.
Dla budowania uwagi i zdolności poznawczych:
Nadmierne korzystanie z krótkich, dynamicznych treści (np. TikTok, Reels) powoduje trudność w utrzymaniu uwagi, obniża pamięć operacyjną i utrudnia skupienie się na zadaniach wymagających cierpliwości – takich jak nauka czy czytanie.
Ponieważ – na podstawie najnowszych badań – taką granicę wskazują eksperci:
13 lat to formalny wymóg regulaminowy – wiek ten nie oznacza jednak dojrzałości ani gotowości. Badania psychologiczne, doświadczenia terapeutów i analizy skutków korzystania z mediów społecznościowych wskazują, że realne ryzyko szkód rośnie – dlatego w programie Domowe Zasady Ekranowe przesuwamy granicę do 15. roku życia. Coraz więcej krajów podejmuje podobne kroki – rekomendując podniesienie wieku dopuszczalnego dostępu do mediów społecznościowych. Rekomendacje te opierają się na rzetelnych danych naukowych, metaanalizach oraz rosnącym konsensusie ekspertów w zakresie neuropsychologii, zdrowia psychicznego i ochrony dzieci w środowisku cyfrowym.
W przypadku nastolatków powyżej 13. roku życia dopuszczalne może być korzystanie z niektórych komunikatorów (np. do rozmowy z rodziną lub przyjaciółmi) – ale tylko za zgodą rodzica, pod jego uważną superwizją i przy jasno określonych zasadach. Warto się zastanowić nad ograniczeniem korzystania z komunikatorów do sytuacji, które służą budowaniu bezpiecznych relacji – przede wszystkim kontaktów indywidualnych, a nie udziału w dużych, niekontrolowanych grupach.
Jeśli istnieje poważne ryzyko wykluczenia rówieśniczego (np. cała klasa korzysta z grupy w komunikatorze), można rozważyć warunkowe włączenie dziecka do takiej grupy – pod warunkiem obecności dorosłego, który pełni funkcję moderatora lub opiekuna.
Dobrą praktyką może być również ustalenie, że aplikacje do komunikacji będą używane głównie na komputerze (zamiast telefonu), co ułatwia nadzór, ogranicza impulsywne korzystanie i sprzyja większej przejrzystości.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Trzymaj się wyraźnej granicy wieku:
Mów wprost:
„Wiele serwisów pozwala zakładać konto od 13. roku życia, ale to nie znaczy, że w tym wieku dziecko powinno z nich korzystać. W naszej rodzinie korzystamy z mediów społecznościowych dopiero po 15. roku życia – bo dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo”.
Rozmawiaj z dzieckiem, zanim pojawi się presja:
Uprzedź dziecko, że są aplikacje i serwisy, których używanie jest ograniczone wiekiem – zazwyczaj regulaminy pozwalają korzystać z nich od 13. roku życia, ale te ograniczenia są tylko formalne i nie zapewniają realnego bezpieczeństwa.
Wytłumacz sens ograniczeń:
Dziecko ma prawo pytać „dlaczego?”. Powiedz, że dostawcy usług nie chronią wystarczająco młodych użytkowników przed szkodliwymi treściami i ryzykownymi kontaktami, dlatego to rodzice muszą wyznaczyć mądre granice. W naszej rodzinie to 15. rok życia – bo dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo. Podkreśl, że obecność w mediach społecznościowych może wpływać na nastrój, powodować smutek, porównywanie się z innymi, obniżenie samooceny, a także narażać na kontakt z ludźmi o złych zamiarach.
Ustal, co dalej:
Zamiast zostawiać dziecko bez odpowiedzi, zaproponuj alternatywy: inne sposoby kontaktu z rówieśnikami i formy dzielenia się zdjęciami, aktywności offline, rozwijanie zainteresowań.
Jeśli udostępniasz dziecku serwis społecznościowy:
- Ustaw profil jako prywatny.
- Porozmawiajcie o prywatności i umówcie się na zasady dotyczące wizerunku.
- Ogranicz kontakt z nieznajomymi i superwizuj z kim kontaktuje się dziecko.
- Wycisz powiadomienia i zastosuj ograniczenia czasu.
- Bądź ciekawy/ciekawa tego, co dziecko robi online – rozmawiajcie o treściach i kontaktach.
Jeśli udostępniasz dziecku komunikatory:
- Zachęcaj do kontaktów indywidualnych zamiast udziału w dużych grupach.
- Jeśli dziecko jest członkiem grupy klasowej, rodzinnej czy drużynowej – upewnij się, że obecna jest tam osoba dorosła (np. nauczyciel, trener, rodzic), która nadzoruje przebieg rozmów.
- Rozmawiajcie regularnie o tym, co dzieje się w komunikatorach – kogo dziecko ma w kontaktach, jakie tematy się pojawiają, co wzbudza jego emocje lub wątpliwości.
- Przypominaj, że komunikator to również przestrzeń, w której może dojść do cyberprzemocy, izolowania z grupy, rozpowszechniania szkodliwych treści, naruszania prywatności lub prób wykorzystywania seksualnego.
- Dbaj o jasne zasady: kiedy i w jakim celu dziecko korzysta z komunikatora, jakie wiadomości są akceptowalne i kiedy należy zwrócić się do dorosłego o pomoc.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
Dzieci w wieku 6–9 lat
„W internecie są aplikacje, gry i filmy, które nie są odpowiednie dla dzieci – mogą Cię przestraszyć, wprowadzić w błąd albo negatywnie wpływac na Twój rozwój i nastrój. W naszej rodzinie mamy zasadę, że chronimy Cię przed takimi treściami, bo bardzo zależy nam na Twoim bezpieczeństwie i dobrym samopoczuciu.”
Dzieci w wieku 9–12 lat
„Wiem, że część Twoich koleżanek i kolegów ma już konta w mediach społecznościowych. Ale to nie znaczy, że to jest dobre lub bezpieczne na tym etapie. W takich aplikacjach łatwo natrafić na treści, które mogą pogarszać nastrój, budzić niepokój albo zabierać dużo czasu. Są tam też osoby, które mogą mieć złe intencje. W naszej rodzinie ustaliliśmy, że chronimy dzieci przed tymi zagrożeniami i dlatego czekamy z dostępem do mediów społecznościowych do 15. roku życia.”
Dzieci w wieku 13–15 lat
„Rozumiem, że chcesz utrzymywać kontakt z rówieśnikami i interesuje Cię, co dzieje się w mediach społecznościowych. Jednak serwisy te nie są obecnie środowiskiem bezpiecznym. Ich twórcy nie są w stanie skutecznie kontrolować treści, które mogą się tam pojawić, ani chronić użytkowników w Twoim wieku przed szkodliwym wpływem.
Dodatkowo, media społecznościowe są projektowane tak, aby przyciągać uwagę i utrzymywać użytkowników jak najdłużej – wykorzystując mechanizmy, które silnie angażują emocjonalnie. Badania pokazują, że taki sposób działania może negatywnie wpływać na samopoczucie, nawet jeśli wydaje się, że panujemy nad sytuacją.
Dlatego w naszej rodzinie przyjęliśmy zasadę, że z korzystaniem z mediów społecznościowych czekamy do ukończenia 15. roku życia. W tym czasie szukamy innych form kontaktu z przyjaciółmi i sposobów rozwijania zainteresowań, które wspierają dobre samopoczucie i zdrowy rozwój.”
Dobre praktyki i inspiracje
Miej gotową odpowiedź na „wszyscy mają!” – np. „My działamy zgodnie z wiedzą ekspercką, Domowymi Zasadami Ekranowymi i dbamy o Twoje bezpieczeństwo”. Wytłumacz dziecku co stoi za tą zasadą. Jednocześnie zrób przestrzeń na uczucia dziecka związane z tym, że inni korzystają a ono nie. Rozmawiaj o tym co jest dla niego najtrudniejsze, towarzysz i wspieraj.
Warto porozmawiać z rodzicami dzieci z klasy, grupy czy drużyny i wspólnie ustalić, że dzieci w danym wieku nie mają jeszcze dostępu do mediów społecznościowych. To zmniejsza presję rówieśniczą, buduje spójność wychowawczą i daje dzieciom poczucie, że „to normalne”. Dobrze działa też umawianie się z innymi rodzicami, by ograniczyć używanie smartfonów podczas wspólnych spotkań, urodzin czy wyjazdów.
Umożliwiaj i wspieraj dziecko w innych formach kontaktu z rówieśnikami – zapraszanie do domu, rozmowy, wspólne wyjścia, spotkania offline. Dzieci potrzebują relacji.
Kiedy dziecko osiągnie odpowiedni wiek – przygotuj je do bezpiecznego Omówcie wspólnie, jak rozpoznać niebezpieczne sytuacje, jak ustawić prywatność konta, jak reagować na niepokojące treści i jak budować zdrowe nawyki cyfrowe.
Ćwiczcie razem krytyczne myślenie – wspólnie się zastanawiajcie, co jest prawdziwe, a co tylko wygląda na prawdziwe. Przeglądajcie memy, reklamy czy wpisy influencerów i rozmawiajcie o intencjach twórców, manipulacji obrazem i wpływie treści na emocje.
Wspieraj relacje dziecka także w świecie komunikatorów – zachęcaj do kontaktów indywidualnych, ogranicz udział w przypadkowych lub anonimowych grupach. Bądź świadomy z kim dziecko rozmawia, jak się czuje w tych relacjach i czy nie doświadcza wykluczenia lub przemocy. Jeśli dziecko czuje się samotne – rozmawiajcie o tym, szukajcie wspólnie rozwiązań i sposobów na budowanie relacji – przede wszystkim offline.
Z młodszym dzieckiem przeczytajcie książkę „Sieciaki. Twarzozmieniacz i wielka gala fejmu” lub wysłuchajcie słuchowiska na stronie sieciaki.pl. Pomaga to rozmawiać o zagrożeniach w sposób zrozumiały i angażujący.
Z nastolatkiem obejrzyjcie film „Dopamina” – to dobry punkt wyjścia do rozmowy o tym, jak działają media społecznościowe i dlaczego trudno się od nich oderwać.
