Na czym polega zasada?
Przed ukończeniem 3. roku życia dzieci nie powinny mieć żadnego kontaktu z ekranami – zarówno z urządzeniami mobilnymi (smartfonami czy tabletami), jak i z ekranami telewizorów. Dotyczy to zarówno samodzielnego korzystania z urządzeń, jak i sytuacji, gdy dziecko korzysta z ekranów wspólnie z rodzicem lub rodzeństwem. Obejmuje to zarówno aktywne korzystanie (np. interaktywne aplikacje edukacyjne), jak i bierne takie jak oglądanie bajek przy karmieniu czy usypianiu. Ekrany w tle – nawet te włączone dla dorosłych – także wpływają na dziecko, narażając je na bodźce i treści, które mogą zakłócać prawidłowy rozwój.
Wyjątek: wideorozmowa z bliskimi osobami (np. rodzicem, który wyjechał, rodziną która mieszka daleko etc). Jest to zaplanowany czas na rozmowę – a nie oglądanie kogoś na ekranie – który służy podtrzymywaniu więzi i kontaktu dziecka z bliskimi.
Zero ekranów do 3 roku życia to absolutne minimum, jednak wielu specjalistów podkreśla, że im późniejszy i mniej intensywny kontakt z ekranami, tym lepiej. Dlatego warto w rodzinie rozważyć zasadę żadnych ekranów do 5. a nawet 6. roku życia.
To dotyczy także nas, dorosłych. Kiedy spędzamy czas z dzieckiem, unikajmy korzystania z telefonu – nie tylko po to, aby dawać dobry przykład, ale także dlatego, że kontakt z małym dzieckiem wymaga naszej pełnej obecności i uwagi. Patrząc w ekran, stajemy się mniej dostępni emocjonalnie, nawet jeśli jesteśmy fizycznie obok. To negatywnie wpływa na rozwój więzi oraz jakość i ilość interakcji dziecka z opiekunem.
Ta zasada to nie przesada. Pierwsze lata życia to czas intensywnego rozwoju mózgu, oraz silnej orientacji na relacje z opiekunem i interakcje twarzą w twarz, dlatego małe dzieci są szczególnie podatne na negatywne skutki zastępowania kontaktu z rodzicami czasem spędzanym przed ekranem.
Dlaczego to ważne?
Negatywny wpływ.
Technologia ekranów, ani nawet pozornie edukacyjne treści nie są odpowiednie dla rozwijającego się mózgu małego dziecka. Negatywne skutki wynikające z regularnego kontaktu z ekranami to m.in. , zaburzony rozwój społeczno-emocjonalny, opóźnienie mowy, problemy z uwagą, pamięcią, nadmierna ruchliwość, problemy ze wzrokiem.
Niedostosowane treści.
zybko zmieniające się obrazy i dźwięki są zbyt intensywne dla rozwijającego się mózgu dziecka. Choć może się wydawać, że dziecko jest skupione, w rzeczywistości dochodzi do przeciążenia układu nerwowego i wyczerpania zasobów uwag.
Mózg rozwija się przez zmysły i relacje.
W pierwszych trzech latach życia mózg dziecka rozwija się najszybciej – potrzebuje ruchu, dotyku, kontaktu wzrokowego, głosu opiekuna i wspólnej zabawy. Rozwój w tym okresie zależy od bogatego, zróżnicowanego otoczenia oraz codziennych interakcji z nim, które wspierają rozwój motoryczny, sensoryczny i poznawczy – fundament przyszłych zdolności intelektualnych. Ekran nie dostarcza tych kluczowych bodźców – przeciwnie, zawęża pole widzenia i zainteresowania dziecka do płaskich obrazów i sztucznych dźwięków.
Zaburzenia snu:
Nawet krótkie ekspozycje na ekran (szczególnie przed snem) mogą powodować problemy z zasypianiem i pogarszać jakość snu. Sen w tym wieku ma kluczowe znaczenie dla rozwoju.
Opóźnienia w rozwoju mowy i kompetencji społecznych.
Ekrany ograniczają ilość i jakość codziennych interakcji rodzinnych, które są kluczowe dla rozwoju mowy i umiejętności społecznych. Małe dzieci, które spędzają zbyt dużo czasu przed ekranem mają niższe zdolności językowe i gorszą umiejętność komunikacji werbalnej w porównaniu z dziećmi, które częściej uczestniczą w interakcjach interpersonalnych. Rozmowy z opiekunami oraz interakcje społeczne, są kluczowe dla rozwoju umiejętności komunikacyjnych.
Problemy emocjonalne.
Dzieci spędzające dużo czasu przed ekranem są bardziej narażone na problemy z regulacją emocji, nadpobudliwość oraz trudności z samokontrolą.
Mniejsza ciekawość i samodzielność.
Dzieci, które spędzają czas przed ekranem są mniej ciekawe świata, słabiej radzą sobie z nudą i rzadziej podejmują samodzielne inicjatywy w zabawie.
Osłabienie funkcji poznawczych.
Zbyt wczesna i intensywna ekspozycja na ekrany wiąże się z gorszą koncentracją, słabszą pamięcią roboczą i trudnościami w uczeniu się.
Negatywny wpływ na zdrowie fizyczne
Ekrany mogą zaburzać rozwój wzroku u małych dzieci, zwiększając ryzyko krótkowzroczności. Dziecięce oczy są szczególnie wrażliwe na niebieskie światło, a długotrwałe wpatrywanie się w bliski ekran dodatkowo je obciąża.
Zwiększone ryzyko uzależnień cyfrowych:
Wczesna styczność z ekranami zwiększa ryzyko trudności z kontrolowaniem korzystania z technologii w starszym wieku.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Ustal jasną zasadę rodzinną: Do 3. roku życia dziecka a nawet do 5 lub 6 nie włączamy ekranów z myślą o dziecku – ani bajek, ani filmików edukacyjnych, ani gier.
Zadbaj o rytuały bez ekranów: Karmienie, usypianie, przewijanie, zabawa – to wszystko odbywa się bez włączonego ekranu w tle. Zamiast tego:mów do dziecka, czytaj na głos, śpiewaj, nawiązuj kontakt wzrokowy.
Znajdź miejsce dla telefonu: Gdy jesteś z dzieckiem, odkładaj telefon w jedno stałe miejsce, nie będziesz automatycznie po niego sięgać.
Nie korzystaj z telefonu przy dziecku: Unikaj patrzenia w ekran, gdy jesteście razem, dziecko potrzebuje Twojej obecności. Zauważaj kiedy sięgasz po telefon w obecności dziecka – zadaj sobie pytanie, czy to na pewno konieczne.
Rób z dzieckiem różne rzeczy – razem i bez ekranów: Czas bez ekranów to okazja do budowania więzi, zabawy, eksplorowania świata. Zabawki sensoryczne, książeczki, wspólne śpiewanie – to wszystko wspiera rozwój lepiej niż jakikolwiek ekran i tworzy środowisko sprzyjające zdrowiu dziecka.
Zaangażuj bliskich: Poproś dziadków, opiekunów czy znajomych, by również nie włączali dziecku ekranów. Jeśli dziecko uczestniczy w wideorozmowie (np. z babcią), róbcie to razem, na dużym ekranie i przez krótki czas.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
Z bliskimi
„Zdecydowaliśmy, że do 3. roku życia (albo 5 czy 6) nie pokazujemy dziecku żadnych bajek ani filmów. Mózg dziecka rozwija się teraz najszybciej, a ekran mu w tym nie pomaga – chcemy dać mu to, co najlepsze: relacje, kontakt, obecność”.
Z dziadkami i babciami
„Wiemy, że bajka może się wydawać nieszkodliwa, ale ekspozycja na ekrany nawet tylko przez kilka minut dziennie negatywnie wpływa na mózg malucha. Jeśli chcesz czymś zająć wnuka – poczytajcie razem książkę albo pobawcie się klockami”.
Z opiekunką
„W naszym domu obowiązuje zasada – bez ekranów do 3. roku życia (albo 5 czy 6). Prosimy, żebyś nie włączała bajek ani nie dawała telefonu do rączki. Zamiast tego możecie wspólnie poczytać, pobawić sie albo porysować”.
Dobre praktyki i inspiracje
Wprowadź rytuał wspólnego czytania – przed snem, po kąpieli, po drzemce. Badania pokazują, że dzieci, którym rodzice czytają, lepiej się rozwijają. Czytanie wspiera rozwój języka, wyobraźni i koncentracji, a także buduje więź emocjonalną między dzieckiem a opiekunem
Używaj zabaw sensorycznych – klocki, masy plastyczne, zabawy wodą. Zanim w pełni rozwinie się motoryka mała, dziecko potrzebuje aktywności manualnych, które wspierają naukę chwytania, łączenia i kształtowania. Szczególnie ważne są zabawy polegające na budowaniu z klocków, lepieniu z gliny czy plasteliny – dzięki nim dziecko rozwija koordynację ręka–oko, siłę chwytu i precyzję ruchów.
Słuchajcie razem słuchowisk i bajek, wyciszających medytacji, muzyki dla dzieci.
Rozmowy wideo z bliskimi powinny być formą dialogu, a nie biernego patrzenia na ekran, gdy to dorośli prowadzą rozmowę.
Zrezygnuj z telewizora w tle – to też ekran wpływający na dziecko.
Nie korzystaj przy dziecku ze smartfona i innych ekranów. Zaabsorbowanie rodzica telefonem modeluje przywiązanie do urządzenia, obniża jakość i ilość interakcji z dzieckiem oraz negatywnie wpływa na więź i rozwój dziecka.
