Na czym polega zasada?
Przed ukończeniem 3. roku życia dzieci nie powinny mieć żadnego kontaktu z ekranami. Dotyczy to wszystkich urządzeń – smartfonów, tabletów, telewizorów, zarówno wtedy, gdy dziecko korzysta z nich samodzielnie, jak i wspólnie z rodzicem czy rodzeństwem. Nie ma znaczenia, czy to aktywne korzystanie (np. interaktywne aplikacje edukacyjne), czy bierne, takie jak oglądanie bajek przy karmieniu czy usypianiu. Ekrany w tle – nawet te włączone dla dorosłych – także wpływają na dziecko, narażając je na bodźce i treści, które mogą zakłócać prawidłowy rozwój.
Wyjątek: wideorozmowa z bliskimi osobami (np. rodzicem, który wyjechał, rodziną która mieszka daleko, etc). Jest to zaplanowany czas na rozmowę – a nie oglądanie kogoś na ekranie – który służy podtrzymywaniu więzi i kontaktu dziecka z bliskimi.
Zero ekranów do 3. roku życia to absolutne minimum, jednak wielu specjalistów podkreśla, że im późniejszy i mniej intensywny kontakt z ekranami, tym lepiej. Dlatego warto w rodzinie rozważyć zasadę żadnych ekranów do 5. a nawet 6. roku życia.
To dotyczy także nas, dorosłych. Kiedy spędzamy czas z dzieckiem, unikajmy korzystania z telefonu – nie tylko po to, aby dawać dobry przykład, ale także dlatego, że kontakt z małym dzieckiem wymaga naszej pełnej obecności i uwagi. Patrząc w ekran, stajemy się mniej dostępni emocjonalnie, nawet jeśli jesteśmy fizycznie obok. To negatywnie wpływa na rozwój więzi oraz jakość i ilość interakcji dziecka z opiekunem.
Ta zasada to nie przesada. Pierwsze lata życia to czas intensywnego rozwoju mózgu, oraz silnej orientacji na relacje z opiekunem i interakcje twarzą w twarz, dlatego małe dzieci są szczególnie podatne na negatywne skutki zastępowania kontaktu z rodzicami czasem spędzanym przed ekranem.
Dlaczego to ważne?
Mózg rozwija się przez zmysły
i relacje
W pierwszych trzech latach życia mózg dziecka rozwija się najszybciej – potrzebuje ruchu, dotyku, kontaktu wzrokowego, głosu opiekuna i wspólnej zabawy. Rozwój w tym okresie zależy od bogatego, zróżnicowanego otoczenia oraz codziennych interakcji z nim, które wspierają rozwój motoryczny, sensoryczny i poznawczy – fundament przyszłych zdolności intelektualnych. Ekran nie dostarcza tych kluczowych bodźców – przeciwnie, zawęża pole widzenia i zainteresowania dziecka do płaskich obrazów i sztucznych dźwięków.
Opóźnienia w rozwoju mowy
i kompetencji społecznych
Ekrany ograniczają liczbę i jakość codziennych interakcji rodzinnych, które są kluczowe dla rozwoju mowy i umiejętności społecznych. Małe dzieci, które spędzają zbyt dużo czasu przed ekranem mają niższe zdolności językowe i gorszą umiejętność komunikacji werbalnej w porównaniu z dziećmi, które częściej uczestniczą w interakcjach interpersonalnych. Rozmowy z opiekunami oraz interakcje społeczne są kluczowe dla rozwoju umiejętności komunikacyjnych.
Negatywny wpływ
Technologia ekranów, ani nawet pozornie edukacyjne treści, nie są odpowiednie dla rozwijającego się mózgu małego dziecka. Negatywne skutki wynikające z regularnego kontaktu z ekranami to m.in.: zaburzony rozwój społeczno-emocjonalny, opóźnienie mowy, problemy z uwagą, pamięcią, nadmierna ruchliwość, problemy ze wzrokiem.
Niedostosowane treści
Szybko zmieniające się obrazy i dźwięki są zbyt intensywne dla rozwijającego się mózgu dziecka. Choć może się wydawać, że dziecko jest skupione, w rzeczywistości dochodzi do przeciążenia układu nerwowego i wyczerpania zasobów uwagi.
Zaburzenia snu
Nawet krótkie ekspozycje na ekran (szczególnie przed snem) mogą powodować problemy z zasypianiem i pogarszać jakość snu. Sen w tym wieku ma kluczowe znaczenie dla rozwoju.
Problemy emocjonalne
Dzieci spędzające dużo czasu przed ekranem są bardziej narażone na problemy z regulacją emocji, nadpobudliwość oraz trudności z samokontrolą.
Mniejsza ciekawość
i samodzielność
Dzieci, które spędzają czas przed ekranem są mniej ciekawe świata, słabiej radzą sobie z nudą i rzadziej podejmują samodzielne inicjatywy w zabawie.
Osłabienie funkcji poznawczych
Zbyt wczesna i intensywna ekspozycja na ekrany wiąże się z gorszą koncentracją, słabszą pamięcią roboczą i trudnościami w uczeniu się.
Negatywny wpływ na zdrowie fizyczne
Ekrany mogą zaburzać rozwój wzroku u małych dzieci, zwiększając ryzyko krótkowzroczności. Dziecięce oczy są szczególnie wrażliwe na niebieskie światło, a długotrwałe wpatrywanie się w bliski ekran dodatkowo je obciąża.
Zwiększone ryzyko uzależnień cyfrowych
Wczesna styczność z ekranami zwiększa ryzyko trudności z kontrolowaniem korzystania z technologii w starszym wieku.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Ustal jasną zasadę rodzinną: Do 3. roku życia dziecka, a nawet do 5. lub 6., nie włączamy ekranów z myślą o dziecku – ani bajek, ani filmików edukacyjnych, ani gier.
Zadbaj o rytuały bez ekranów: Karmienie, usypianie, przewijanie, zabawa – to wszystko odbywa się bez włączonego ekranu w tle. Zamiast tego: mów do dziecka, czytaj na głos, śpiewaj, nawiązuj kontakt wzrokowy.
Znajdź miejsce dla telefonu: Gdy jesteś z dzieckiem, odkładaj telefon w jedno stałe miejsce, nie będziesz automatycznie po niego sięgać.
Nie korzystaj z telefonu przy dziecku: Unikaj patrzenia w ekran, gdy jesteście razem. Dziecko potrzebuje Twojej obecności. Zauważaj, kiedy sięgasz po telefon w obecności dziecka – zadaj sobie pytanie, czy to na pewno konieczne.
Rób z dzieckiem różne rzeczy – razem i bez ekranów: Czas bez ekranów to okazja do budowania więzi, zabawy, eksplorowania świata. Zabawki sensoryczne, książeczki, wspólne śpiewanie – to wszystko wspiera rozwój lepiej niż jakikolwiek ekran i tworzy środowisko sprzyjające zdrowiu dziecka.
Zaangażuj bliskich: Poproś dziadków, opiekunów czy znajomych, by również nie włączali dziecku ekranów. Jeśli dziecko uczestniczy w wideorozmowie (np. z babcią), róbcie to razem, na dużym ekranie i przez krótki czas.
Jak rozmawiać o tej zasadzie?
Z bliskimi
„Zdecydowaliśmy, że do 3. roku życia (albo 5. czy 6.) nie pokazujemy dziecku żadnych bajek ani filmów. Mózg dziecka rozwija się teraz najszybciej, a ekran mu w tym nie pomaga – chcemy dać mu to, co najlepsze: relacje, kontakt, obecność”.
Z dziadkami i babciami
„Wiemy, że bajka może się wydawać nieszkodliwa, ale ekspozycja na ekrany nawet tylko przez kilka minut dziennie negatywnie wpływa na mózg malucha. Jeśli chcecie czymś zająć wnuka – poczytajcie razem książkę albo pobawcie się klockami”.
Z opiekunką
„W naszym domu obowiązuje zasada – bez ekranów do 3. roku życia (albo 5. czy 6.). Prosimy, żebyś nie włączała bajek ani nie dawała telefonu do rączki. Zamiast tego możecie wspólnie poczytać, pobawić się albo porysować”.
Dobre praktyki i inspiracje
Wprowadź rytuał wspólnego czytania – przed snem, po kąpieli, po drzemce. Badania pokazują, że dzieci, którym rodzice czytają, lepiej się rozwijają. Czytanie wspiera rozwój języka, wyobraźni i koncentracji, a także buduje więź emocjonalną między dzieckiem a opiekunem.
Używaj zabaw sensorycznych – klocki, masy plastyczne, zabawy wodą. Zanim w pełni rozwinie się motoryka mała, dziecko potrzebuje aktywności manualnych, które wspierają naukę chwytania, łączenia i kształtowania. Szczególnie ważne są zabawy polegające na budowaniu z klocków, lepieniu z gliny czy plasteliny – dzięki nim dziecko rozwija koordynację ręka–oko, siłę chwytu i precyzję ruchów.
Słuchajcie razem słuchowisk i bajek, wyciszających medytacji, muzyki dla dzieci.
Rozmowy wideo z bliskimi powinny być formą dialogu, a nie biernego patrzenia na ekran, gdy to dorośli prowadzą rozmowę.
Zrezygnuj z telewizora w tle – to też ekran wpływający na dziecko.
Nie korzystaj przy dziecku ze smartfona i innych ekranów. Zaabsorbowanie rodzica telefonem modeluje przywiązanie do urządzenia, obniża jakość i liczbę interakcji z dzieckiem oraz negatywnie wpływa na więź i rozwój dziecka.
