Na czym polega zasada?
Podczas wszystkich posiłków – zarówno wspólnych, jak i tych, które dziecko spożywa samodzielnie – nie korzystamy z urządzeń ekranowych (telefonów, tabletów, komputerów, telewizorów etc). To zasada dla całej rodziny – dzieci i dorosłych. Jedzenie razem bez rozpraszaczy ma ogromną wartość – buduje bliskość w rodzinie i wspiera zdrowie emocjonalne dzieci.
Dlaczego to ważne?
Dla zdrowia fizycznego:
Ekrany rozpraszają uwagę, zaburzają tempo jedzenia, mogą prowadzić do przejadania lub niedojadania, jedzenia „bez świadomości”, oraz problemów somatycznych. Koncentracja na zewnętrznym bodźcu, może zaburzać odczuwanie smaku, a dziecko może przedłużać czas czas jedzenia tylko po to, by dłużej patrzeć w ekran.
Dla zdrowia psychicznego:
Wspólne posiłki są skorelowane z niższym ryzykiem depresji, uzależnień i zaburzeń zachowania. Tym, co odpowiada za ochronne działanie rodzinnych obiadów to interakcja twarzą w twarz – rozmowy, śmiech, dzielenie się przeżyciami.
Dla rozwoju emocjonalnego i społecznego:
Regularne rozmowy przy stole pomagają dzieciom rozwijać umiejętności społeczne i budują ich pewność siebie, a wspólne posiłki stwarzają przestrzeń do wyrażania emocji, omawiania sukcesów i trudności oraz uczą dzieci, że są ważną częścią rodziny.
Dla rozwoju poznawczego:
Dzieci, które częściej jedzą z rodziną, mają bogatsze słownictwo, lepsze zdolności czytania, pisania i liczenia, wyższe oceny w szkole oraz lepsze wyniki na egzaminach.
Dla budowania nawyków:
Unikanie ekranów podczas posiłków wzmacnia uważność dzieci, umiejętność skupienie na konkretnej czynności bez rozproszenia uwagi, bycie tu i teraz. Uczy dziecko, że jedzenie to czynność, która zasługuje na pełną uwagę – nie trzeba jej uzupełniać o dodatkowe bodźce.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Porozmawiaj z dzieckiem: opowiedz, dlaczego to ważne, żeby podczas posiłków nie używać ekranów, zapytaj, co o tym myśli. Jeżeli do tej pory ekrany towarzyszyły Wam podczas jedzenia, dziecko może mieć obawy i emocje związane ze zmianą. Pomóż mu je wyrazić, co się zmieni. Możecie ustalić wyjątki od zasady, które dotyczą ważnych dla Waszej rodziny sytuacji, jednak powinny one dotyczyć aktywności które angażują całą rodzinę (np. wspólne oglądanie filmu przy pizzy), a nie sytuacji indywidualnych.
Zorganizuj miejsce na urządzenia: np. koszyk lub pudełko w przedpokoju lub innym neutralnym miejscu poza kuchnią czy jadalnią, gdzie przed posiłkiem odkładane są telefony i tablety.
Sformułuj zasadę: Nie korzystamy z ekranów w trakcie jedzenia – niezależnie od tego, czy jemy razem, czy osobno.
Zachowaj konsekwencję: Dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli dorosły korzysta z telefonu przy stole – dziecko uzna, że zasada też je nie obowiązuje.
Uatrakcyjnij rozmowy podczas posiłków – zamiast pytań typu „jak było w szkole”, które często kończą się krótkim „dobrze” lub „okej”, zadawaj pytania i proponuj adekwatne do wieku i atrakcyjne dla Twojego dziecka zabawy, które angażują i budują więź, np.:
„Czy chcesz opowiedzieć co Cię dzisiaj rozśmieszyło?”
„Czy masz ochotę podzielić się tym czego się dziś nauczyłaś/nauczyłeś?”
Mogę zapytać, jak rozwinęła się sytuacja z Hanią?
Zabawa: „Opowiedz mi trzy rzeczy o swoim dniu – dwie prawdziwe i jedną zmyśloną – a ja zgadnę, co jest nieprawdziwe. A potem moja kolej”.
Temat dnia: „Dzisiaj opowiadamy o czymś, co sprawiło, że się uśmiechnęliśmy” albo oswajamy porażki i dzielimy się tym co nam się nie udało.
Takie rozmowy budują głębszą więź, rozwijają umiejętności opowiadania i wyrażania emocji, a także sprawiają, że czas przy stole staje się przyjemnym rytuałem dla całej rodziny. Pamiętaj, wspólny czas przy jedzeniu ma być serdeczny – to nie czas na odpytywanie z odrobionych lekcji, wykonanych obowiązków czy pretensje.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
0–6 lat
Rodzic: „Wiesz, podczas jedzenia nasz stół zamienia się w miejsce rozmów! Telefony i bajki wtedy odpoczywają. Chcę usłyszeć, co u Ciebie, i ja też opowiem Ci różne ciekawe rzeczy. Czy wiesz, że nasze brzuchy też potrafią z nami rozmawiać? Mówią nam, kiedy są głodne, i kiedy już mają dość. Jak zjemy spokojnie i będziemy ich słuchać to będziemy wiedzieli, kiedy powiedzieć: już wystarczy, jestem najedzony/najedzona”.
Przykładowe zabawy:
1. „Powitanie” – Zanim zaczniemy jeść, kładziemy rękę na brzuchu i pytamy: 'Brzuszku, jak się masz? Jesteś bardzo głodny, troszkę głodny czy tylko trochę ciekawy?'” (Dziecko pokazuje na palcach: 3 – bardzo głodny, 2 – troszkę głodny, 1 – trochę ciekawy).
• „Kiedy już czujesz, że Twój brzuch mówi 'dziękuję, jestem najedzony!’, możesz dać mu delikatne przytulenie rączką. To znak, że czas zakończyć jedzenie.”
• Każdy przy stole wymyśla jedno pytanie dla innych (np. „Gdyby twoja kanapka umiała mówić, co by powiedziała?.
• Zabawa w odkrywanie smaków i zapachów – rodzic rzuca wyzwanie:
„Kto znajdzie na talerzu smak słodki? kwaśny? coś gładkiego? coś chrupiącego?
6–9 lat
Rodzic: „Zauważyłem/zauważyłam, że kiedy jemy razem bez żadnych ekranów, najlepiej nam się rozmawia! Może zrobimy wspólnie pudełko na nasze telefony? I mam jeszcze jeden pomysł – możemy pobawić się w tajnych smakowych odkrywców! Będziemy jeść powoli i próbować zgadnąć: jaki smak czuje mój język? Co czuję w ustach – chrupkość, miękkość, słodkość, kwaśność? To jak mała misja – im uważniej jemy, tym więcej smaków odkrywamy!”
Ideę uważnego jedzenia (mindful eating) wspieramy m.in. poprzez zabawy w odkrywanie smaków, zapachów i tekstur jedzenia.
10–12 lat
Rodzic: „Słyszałem(am), że jedzenie bez ekranów pomaga lepiej trawić i mieć więcej energii, bo nasz mózg nie jest wtedy przeciążony. Kiedy jemy i patrzymy w ekran, nasza uwaga jest podzielona – trudniej nam zauważyć, ile już zjedliśmy i jak naprawdę się czujemy. Skupiając się na jedzeniu, szybciej dostrzegamy sygnały głodu i sytości. Poza tym jedzenie smakuje wtedy wyraźniej, a cały posiłek może być dla nas bardziej przyjemny i odprężający. No i mamy wtedy szansę naprawdę ze sobą porozmawiać, usłyszeć, co u siebie nawzajem – a nie tylko patrzeć w ekran.
Chciał(a)bym, żebyśmy to przetestowali – co ty na to? Może przez tydzień spróbujemy i sprawdzimy, czy coś się zmienia w naszej energii albo nastroju?
13–15 lat
Rodzic: „Wiem, że Twój telefon jest dla Ciebie ważny i rozumiem to. Mam jednak pomysł, żebyśmy podczas wspólnych posiłków byli offline. To nie po to, żeby Cię kontrolować, tylko żeby złapać chwilę oddechu od ciągłych wiadomości i ekranów. Dla mnie to ważne, żebyśmy w tym czasie byli naprawdę razem. Chciał(a)bym usłyszeć, co o tym myślisz.”
Albo:
„Wspólne posiłki bez ekranów to dla mnie coś naprawdę ważnego. To chwila, kiedy możemy być razem, bez żadnych rozproszeń – po prostu rozmawiać, słuchać siebie i spędzać czas w spokojny sposób. Kiedy nie patrzymy w telefony, lepiej czujemy, co jemy, szybciej zauważamy, kiedy jesteśmy najedzeni i mamy więcej energii na resztę dnia. Ale dla mnie najważniejsze jest to, że mamy wtedy szansę naprawdę się spotkać – tak na serio, a nie tylko obok siebie. Chciał(a)bym, żebyśmy spróbowali dbać o te chwile. Co o tym myślisz? Masz ochotę na taki eksperyment?”
Dobre praktyki i inspiracje
Wprowadźcie stały rytuał podczas posiłków, który polubi Wasza rodzina np. pytanie dnia, które zadają różne osoby „Co było dziś najśmieszniejsze?” lub „Z czego jesteś dziś dumny/dumna?” albo „Co Cię zezłościło?”. Wspólną aktywnością może być też przygotowywanie posiłków.
Dla młodszych dzieci – rytuały wpierające kontakt z ciałem i świadomość sygnałów, płynących z ciała typu „brzuszkowe powitanie” czy rozmowa z brzuszkiem.
Dla starszych – zacznijcie od eksperymentu: tydzień bez ekranów przy posiłkach i obserwacja zmian w samopoczuciu, wspólne zastanawianie się jak posiłki mogą być przyjemnym spotkaniem, o czym lubimy rozmawiać, co możecie zrobić, żeby posiłki bez ekranów udawały się w Waszej rodzinie etc.
Wspólnie przygotujcie „koszyk offline” – ozdobiony, wyjątkowy, w którym przed posiłkiem lądują wszystkie telefony i piloty. Koszyk powinien stać w przestrzeni wspólnej, np. w przedpokoju lub w dowolnym miejscu, które nie znajduje się w kuchni czy jadalni.
Postarajcie się jak najwięcej posiłków jadać razem. Niech młodsze dzieci jadają wspólnie z rodzicami, kiedy to tylko możliwe, w przypadku starszych, które mają dużo własnych aktywności można zaplanować np. wspólne kolacje w tygodniu, śniadania w weekendy etc.
