Na czym polega zasada?
W naszej rodzinie dbamy o to, by dziecko miało kontakt wyłącznie z treściami dostosowanymi do jego wieku i wspierającymi jego rozwój. Unikamy materiałów, które mogą budzić lęk, wywoływać złość lub zawstydzenie, zaburzać poczucie bezpieczeństwa i negatywnie wpływać na rozwój emocjonalny oraz społeczny dziecka.
Towarzyszymy dziecku w odkrywaniu świata online: rozmawiamy, komentujemy, tłumaczymy, a czasem też przekierowujemy jego uwagę na bardziej wartościowe treści. Korzystamy z narzędzi ochrony, takich jak programy kontroli rodzicielskiej, aby dziecko nie natrafiło przypadkiem na szkodliwe materiały. Wspólnie szukamy treści, które są wspierające, rozwijające i warte uwagi.
Dlaczego to ważne?
Kontakt ze szkodliwymi treściami
Kontakt z przemocą, wulgaryzmami, pornografią i szkodliwymi wzorcami może zaburzać rozwój dziecka, wywoływać lęk, agresję, poczucie zagrożenia.
Negatywne wzorce
Niektóre influencerki i influencerzy promują negatywne wartości i zachowania: wulgarność, uprzedmiotowienie, agresję, pogardę.
Brak ochrony i filtrów
Treści dostępne online nie są filtrowane pod kątem dzieci, dlatego to dorośli mają obowiązek chronić je przed tym, co nieodpowiednie.
Zaburzony obraz siebie i relacji
Wczesna ekspozycja na szkodliwe materiały może wpłynąć na sposób myślenia, poczucie własnej wartości oraz postrzeganie świata przez dziecko.
Osłabienie empatii
Kiedy dziecko zbyt często widzi szkodliwe treści (przemoc, cierpienie lub upokorzenie innych), następuje tzw. habituacja – przyzwyczajenie do silnych bodźców. Wystarczy, że dziecko czy osoba nastoletnia kilka-, kilkanaście razy obejrzy szkodliwe treści, by przestało na nie emocjonalnie reagować. Częsty kontakt z negatywnymi treściami obniża empatię emocjonalną i poznawczą, czyli zdolność do współodczuwania i rozumienia drugiej osoby.
Potencjał dobrych treści
Pozytywne treści (np. edukacyjne, empatyczne, inspirujące) wspierają rozwój i uczą, jak korzystać z internetu w mądry sposób.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
• Dzieci w tym wieku nie powinny same korzystać z urządzeń z dostępem do internetu, należy im w tym towarzyszyć. Nawet w takiej sytuacji zasadne jest stosowanie programów kontroli rodzicielskiej. Pomagają one chronić dziecko przed przypadkowym kontaktem z nieodpowiednimi treściami.
• Unikaj pokazywania materiałów, które mogą wzbudzać strach, wstyd lub złość..
• Wybieraj treści dostosowane do wieku i wspierające rozwój – krótkie, spokojne i wolne od przemocy.
• W tym wieku dziecko powinno oglądać bajki i inne treści online wyłącznie w towarzystwie rodzica. Podczas wspólnego oglądania rozmawiaj z dzieckiem o tym, co widzi na ekranie – komentuj, co się dzieje, tłumacz sytuacje, nazywaj emocje bohaterów i pokazuj lepsze wzorce lub możliwe rozwiązania. Dzięki temu dziecko nie tylko przyswaja treści, ale także uczy się je rozumieć, interpretować i samodzielnie oceniać.
• Ustalcie jasne zasady: unikamy przemocy, wulgaryzmów, treści seksualnych i serwisów społecznościowych.
• Omawiajcie materiały, które dziecko ogląda. Tłumacz, dlaczego coś jest nieodpowiednie, i zaproponuj coś ciekawszego.
• Rozmawiajcie o influencerach. Niektórzy przekazują wartości, które nie są zgodne z tym, czego chcecie uczyć w domu.
• Rozmawiajcie o tym, co dziecko widzi w reklamach i grach. Ucz je rozróżniać treści promujące negatywne postawy.
• Wspólnie twórzcie listę wartościowych kanałów, bajek, gier i podcastów.
• Ustalcie, że z serwisów społecznościowych nie korzysta się przed 15. rokiem życia. To nie zakaz, tylko ochrona przed presją, uzależnieniem i hejtem.
• Rozmawiajcie o serialach, twórcach, trendach. Nie wszystko, co popularne, jest warte uwagi.
• Pomóż rozpoznawać treści, które promują przemoc, pogardę, agresję, i pokazuj alternatywy.
• Wspólnie przeglądajcie ustawienia prywatności, subskrypcje i kanały. Ucz refleksyjnego korzystania z treści.
• Wzmacniaj krytyczne myślenie, pytaj: „Co ci się w tym nie podobało?”, „Dlaczego to cię poruszyło?”, „Zgadzasz się z tym?”.
• Rozmawiaj z osobą nastoletnią o tym, co widzi w mediach społecznościowych, nie z pozycji kontroli, lecz z ciekawością i pragnieniem zrozumienia.
• Miej wgląd w newsfeed swojego dziecka. Pamiętaj, algorytmy personalizują treści. To, co yy widzisz w swoich mediach społecznościowych to zupełnie co innego niż to co widzi twoje dziecko.
• Zachęcaj do dzielenia się refleksjami na temat aktywności online. Dowiedz się, co dziecko porusza, co uważa za wartościowe, a co wzbudza jego niepokój.
• Omawiajcie wpływ mediów na sposób myślenia, emocje, relacje i postrzeganie samego siebie. Ucz dziecko zauważania, które treści mają negatywny wpływ na jego nastrój i samopoczucie. Rozmawiajcie o porównaniach społecznych.
• Wspólnie analizujcie treści popularnych twórców, także te, które mogą promować szkodliwe wzorce.
• Dyskutujcie o wartościach, co jest dla was ważne i jak to się ma do przekazu, z którym spotykacie się w sieci.
• Szukaj okazji do polecania sobie nawzajem wartościowych treści. To nie tylko buduje relację, ale także wzmacnia refleksyjność.
• Wzmacniaj krytyczne myślenie wobec treści online i ucz dystansu do tego, z czym osoba nastoletnia spotyka się w sieci.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
Rodzic: „Nie wszystko w internecie jest dla dzieci. Dlatego wybieram bajki i gry, które są dla ciebie dobre i bezpieczne”.
Rodzic: „W sieci można trafić na różne rzeczy. Niektóre cię rozbawią, inne mogą być straszne albo dziwne. Chcemy, żebyś miał(a) kontakt tylko z tym, co dobre, dlatego mam wgląd w to, co oglądasz, i razem będziemy wybierać odpowiednie treści”.
Rodzic: „Wiem, że potrafisz sam(a) szukać różnych rzeczy w internecie. Chcę jednak, żebyśmy mogli porozmawiać o tym, co oglądasz, bo nie wszystko jest pozytywne albo neutralne. Zależy mi, żebyś miał(a) kontakt z tym, co ci służy, a nie szkodzi”.
Rodzic: „Wiem, że dobrze radzisz sobie w internecie i sam(a) potrafisz znaleźć wiele rzeczy. Jednocześnie chcę, żebyśmy rozmawiali o tym, co oglądasz, bo nie wszystko, co trafia do sieci, jest neutralne. Niektóre treści mogą wpływać na nas negatywnie albo promować szkodliwe wzorce. Zależy mi, żebyś miał(a) kontakt z tym, co naprawdę ci służy.”
Rodzic: „To, co oglądamy w sieci, naprawdę ma znaczenie – może nas inspirować albo tylko zaśmiecać głowę. Ważne, żeby świadomie wybierać to, co naprawdę nas rozwija, bo nie wszystko, co popularne, jest wartościowe. Chętnie pokażę Ci coś, co mnie poruszyło, i z ciekawością zobaczę, co ty polecasz.”
Dobre praktyki i inspiracje
• Korzystaj z kontroli rodzicielskiej, to dobre narzędzie ochrony przed niebezpiecznymi treściami.
• Oglądaj z dzieckiem filmy, bajki i inne materiały, które ono ogląda, zagraj w gry, w które pozwalasz grać dziecku, nawet jeśli nie są w twoim guście. W ten sposób pokażesz, że chcesz zrozumieć jego świat oraz będziesz wiedział, z jakimi treściami ma kontakt.
• Rozmawiaj o reklamach, clickbaitach i sensacyjnych nagłówkach. To pomoże dziecku nauczyć się rozpoznawać manipulację.
• Zachęcaj dziecko do dzielenia się tym, co je zaskoczyło, przeraziło, rozbawiło czy zaciekawiło.
• Reaguj spokojnie, dziecko powinno czuć, że może przyjść do ciebie z trudnym tematem bez lęku przed oceną, krytyką czy karą.
• Twórz własną listę wartościowych treści i dziel się nią z dzieckiem, inspirując je do podejmowania mądrych wyborów.
Udostępniając dzieciom ekrany lub korzystając z ekranów w obecności dziecka, zwracajmy uwagę m.in. na:
Gry online
Dzieci nie powinny grać w gry online (telefon, komputer) do momentu, kiedy nie nauczą się czytać i pisać. We wczesnym dzieciństwie kluczowe znaczenie ma rozwój motoryki małej. Aby wspierać ten rozwój, dziecko potrzebuje aktywności manualnych, które angażują dotyk, nacisk, budowanie i konstruowanie, takich jak układanie klocków, lepienie z gliny czy tworzenie prostych modeli.
Współczesne gry online dla dzieci są często tak zaprojektowane, aby były łatwe i dawały szybkie efekty. Nawet jeśli gra oferuje poziomy trudności, tempo osiągania celów i gratyfikacje emocjonalne, które z tego wynikają (czyli np. nagrody, punkty, kolejne poziomy, niespodzianki, efekty wizualne), są znacznie szybsze i silniejsze niż w przypadku realnego nabywania trudnych umiejętności, takich jak czytanie czy pisanie.
Jeżeli dziecko przyzwyczai się do szybkich nagród, natychmiastowej gratyfikacji i łatwego poczucia sukcesu w grach, może to negatywnie wpływać na jego motywację do podejmowania bardziej wymagających, długoterminowych zadań, takich jak nauka, czytanie, pisanie czy rozwiązywanie problemów.
Dziecko może szybko zacząć postrzegać aktywności edukacyjne jako zbyt trudne, nudne lub niesatysfakcjonujące w porównaniu z tym, co oferują gry. W dłuższej perspektywie może to osłabiać wytrwałość, obniżać tolerancję na frustrację i utrudniać rozwój umiejętności wymagających czasu i cierpliwości.
UDOSTĘPNIANIE DZIECIOM GIER
Najbezpieczniejszy moment na rozpoczęcie grania w gry online to wiek około 3.–4. klasy szkoły podstawowej. Ważne, aby pierwsze doświadczenia z grami odbywały się w obecności i z udziałem rodziców, którzy mogą pomóc dziecku zrozumieć, co się dzieje w grze i czego się z niej uczy.
Rodzice powinni szczególnie zwrócić uwagę na dwa kluczowe elementy:
- Przemoc w grze. W wielu grach przeznaczonych nawet dla młodszych dzieci przemoc pojawia się często. Warto przyglądać się nie tylko temu, czy przemoc jest obecna, ale w jakiej formie i w jakim celu.
Na przykład: w grze Minecraft przemoc ma charakter obronny – służy przetrwaniu, eksploracji, może być wytłumaczona jako narzędzie ochrony.
Natomiast w grze Brawl Stars przemoc służy wyłącznie eliminacji przeciwników, bez głębszego celu – tu agresja jest celem samym w sobie.
- Elementy hazardu – np. mechanizmy obstawiania, losowania nagród czy wygrywania „niespodzianek”. Tego typu bodźce mogą silnie angażować emocjonalnie, uczyć ryzykownych schematów zachowań i w dłuższej perspektywie kształtować drogę do późniejszych doświadczeń związanych z hazardem. Szczególnie warto ograniczać dostęp do gier i aplikacji wykorzystujących tzw. loot boxy, codzienne losowania, „koła fortuny” czy systemy nagród zależne od szczęścia.
Sztuczną inteligencję
Obecnie wiedza na temat wpływu korzystania ze sztucznej inteligencji na dzieci i młodzież jest bardzo ograniczona. Chociaż AI oferuje wiele możliwości edukacyjnych i rozwojowych, równocześnie wiąże się z ryzykiem, którego pełnej skali jeszcze nie znamy. Z tego względu korzystanie z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji przez dzieci powinno być uważnie monitorowane przez dorosłych.
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku aplikacji i chatbotów, których celem jest nawiązywanie i utrzymywanie relacji emocjonalnej między dzieckiem a sztuczną inteligencją. Dzieci, zwłaszcza młodsze, mogą mieć trudność z rozróżnieniem, czy rozmawiają z człowiekiem, czy z aplikacją. Mogą też przywiązywać się emocjonalnie do AI, traktować ją jak przyjaciela lub powiernika, co może wpływać na ich rozwój społeczny, emocjonalny i tożsamościowy.
Brak przejrzystości co do działania algorytmów, ryzyko dezinformacji, podatność na manipulację czy nieintencjonalne wzmacnianie szkodliwych schematów to kolejne zagrożenia, które wymagają czujności dorosłych. Dopóki nie poznamy i nie zrozumiemy na podstawie danych, jakie ryzyka wiążą się z używaniem AI, to jej użycie powinno być limitowane.
