Na czym polega zasada?
W naszej rodzinie dbamy o to, by dziecko miało kontakt wyłącznie z treściami dostosowanymi do jego wieku i wspierającymi jego rozwój. Unikamy materiałów, które mogą budzić lęk, wywoływać złość lub zawstydzenie, zaburzać poczucie bezpieczeństwa i negatywnie wpływać na rozwój emocjonalny oraz społeczny dziecka.
Towarzyszymy dziecku w odkrywaniu świata online – rozmawiamy, komentujemy, tłumaczymy, a czasem też przekierowujemy jego uwagę na bardziej wartościowe treści. Korzystamy z narzędzi ochrony, takich jak programy kontroli rodzicielskiej, aby dziecko nie natrafiło przypadkiem na szkodliwe materiały. Wspólnie szukamy treści, które są wspierające, rozwijające i warte uwagi.
Dlaczego to ważne?
Kontakt ze szkodliwymi treściami:
Kontakt z przemocą, wulgaryzmami, pornografią i szkodliwymi wzorcami może zaburzać rozwój dziecka, wywoływać lęk, agresję, poczucie zagrożenia.
Negatywne wzorce:
Niektóre influencerki i influencerzy promują negatywne wartości i zachowania – wulgarność, uprzedmiotowienie, agresję, pogardę.
Brak ochrony i filtrów:
Treści dostępne online nie są filtrowane pod kątem dzieci – dlatego to dorośli mają obowiązek chronić je przed tym, co nieodpowiednie.
Zaburzony obraz siebie i relacji:
Wczesna ekspozycja na szkodliwe materiały może wpłynąć na sposób myślenia, poczucie własnej wartości oraz postrzeganie świata przez dziecko.
Osłabienie empatii:
Kiedy dziecko zbyt często widzi szkodliwe treści (przemoc, cierpienie lub upokorzenie innych) następuje tzw. habituacja – przyzwyczajenie do silnych bodźców. Wystarczy, że dziecko czy osoba nastoletnia kilka- kilkanaście razy obejrzy szkodliwe treści, by przestało na nie emocjonalnie reagować. Częsty kontakt z negatywnymi treściami obniża empatię emocjonalną i poznawczą – czyli zdolność do współodczuwania i rozumienia drugiej osoby.
Potencjał dobrych treści:
Pozytywne treści (np. edukacyjne, empatyczne, inspirujące) wspierają rozwój i uczą, jak korzystać z internetu w mądry sposób.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
• Dzieci w tym wieku nie powinny same korzystać z urządzeń z dostępem do internetu, należy im w tym towarzyszyć. Nawet w takiej sytuacji zasadne jest stosowanie programów kontroli rodzicielskiej – pomagają one chronić dziecko przed przypadkowym kontaktem z nieodpowiednimi treściami.
• Unikaj pokazywania materiałów, które mogą wzbudzać strach, wstyd lub złość..
• Wybieraj treści dostosowane do wieku i wspierające rozwój – krótkie, spokojne i wolne od przemocy.
• W tym wieku dziecko powinno oglądać bajki i inne treści online wyłącznie w towarzystwie rodzica. Podczas wspólnego oglądania rozmawiaj z dzieckiem o tym, co widzi na ekranie – komentuj co się dzieje, tłumacz sytuacje, nazywaj emocje bohaterów i pokazuj lepsze wzorce lub możliwe rozwiązania. Dzięki temu dziecko nie tylko przyswaja treści, ale także uczy się je rozumieć, interpretować i samodzielnie oceniać.
• Ustalcie jasne zasady: unikamy przemocy, wulgaryzmów, treści seksualnych i serwisów społecznościowych.
• Omawiajcie materiały, które dziecko ogląda – tłumacz, dlaczego coś jest nieodpowiednie, i zaproponuj coś ciekawszego.
• Rozmawiajcie o influencerach – niektórzy przekazują wartości, które nie są zgodne z tym, czego chcecie uczyć w domu.
• Rozmawiajcie o tym, co dziecko widzi w reklamach i grach – ucz je rozróżniać treści promujące negatywne postawy.
• Wspólnie twórzcie listę wartościowych kanałów, bajek, gier i podcastów.
• Ustalcie, że z serwisów społecznościowych nie korzysta się przed 15. rokiem życia – to nie zakaz, tylko ochrona przed presją, uzależnieniem i hejtem.
• Rozmawiajcie o serialach, twórcach, trendach – nie wszystko, co popularne, jest warte uwagi.
• Pomóż rozpoznawać treści, które promują przemoc, pogardę, agresję, i pokazuj alternatywy.
• Wspólnie przeglądajcie ustawienia prywatności, subskrypcje i kanały – ucz refleksyjnego korzystania z treści.
• Wzmacniaj krytyczne myślenie – pytaj: „Co Ci się w tym nie podobało?”, „Dlaczego to Cię poruszyło?”, „Zgadasz się z tym?”.
• Rozmawiaj z osobą nastoletnią o tym, co widzi w mediach społecznościowych – nie z pozycji kontroli, lecz z ciekawością i pragnieniem zrozumienia.
• Miej wgląd w newsfeed swojego dziecka. Pamiętaj, algorytmy personalizują treści, to co Ty widzisz w swoich mediach społecznościowych to zupełnie co innego niż to co widzi Twoje dziecko.
• Zachęcaj do dzielenia się refleksjami na temat aktywności online – dowiedz się, co dziecko porusza, co uważa za wartościowe, a co wzbudza jego niepokój.
• Omawiajcie wpływ mediów na sposób myślenia, emocje, relacje i postrzeganie samego siebie. Ucz dziecko zauważania, które treści mają negatywny wpływ na jego nastrój i samopoczucie. Rozmawiajcie o porównaniach społecznych.
• Wspólnie analizujcie treści popularnych twórców – także te, które mogą promować szkodliwe wzorce.
• Dyskutujcie o wartościach – co jest dla was ważne i jak to się ma do przekazu, z którym spotykacie się w sieci.
• Szukaj okazji do polecania sobie nawzajem wartościowych treści – to nie tylko buduje relację, ale także wzmacnia refleksyjność.
• Wzmacniaj krytyczne myślenie wobec treści online i ucz dystansu do tego z czym osoba nastoletnia spotyka się w sieci.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
Rodzic: „Nie wszystko w internecie jest dla dzieci. Dlatego wybieram bajki i gry, które są dla Ciebie dobre i bezpieczne”.
Rodzic: „W sieci można trafić na różne rzeczy. Niektóre cię rozbawią, inne mogą być straszne albo dziwne. Chcemy, żebyś miał(a) kontakt tylko z tym, co dobre – dlatego mam wgląd w to co oglądasz i razem będziemy wybierać odpowiednie treści”.
Rodzic: „Wiem, że potrafisz sam(a) szukać różnych rzeczy w internecie. Chcę jednak, żebyśmy mogli porozmawiać o tym, co oglądasz – bo nie wszystko jest pozytywne albo neutralne. Zależy mi, żebyś miał(a) kontakt z tym, co Ci służy, a nie szkodzi”.
Rodzic: „Wiem, że dobrze radzisz sobie w internecie i sam(a) potrafisz znaleźć wiele rzeczy. Jednocześnie chcę, żebyśmy rozmawiali o tym, co oglądasz – bo nie wszystko, co trafia do sieci, jest neutralne. Niektóre treści mogą wpływać na nas w negatywnie albo promować szkodliwe wzorce. Zależy mi, żebyś miał(a) kontakt z tym, co naprawdę Ci służy.”
Rodzic: „To, co oglądamy w sieci, naprawdę ma znaczenie – może nas inspirować albo tylko zaśmiecać głowę. Ważne, żeby świadomie wybierać to, co naprawdę nas rozwija – bo nie wszystko, co popularne, jest wartościowe. Chętnie pokażę Ci coś, co mnie poruszyło – i z ciekawością zobaczę, co Ty polecasz.”
Dobre praktyki i inspiracje
• Korzystaj z kontroli rodzicielskiej – to dobre narzędzie ochrony przed niebezpiecznymi treściami.
• Oglądaj z dzieckiem filmy, bajki i inne materiały, które ono ogląda, zagraj w gry, w które pozwalasz grać dziecku – nawet jeśli nie są w Twoim guście. W ten sposób pokażesz, że chcesz zrozumieć jego świat oraz będziesz wiedział z jakimi treściami ma kontakt.
• Rozmawiaj o reklamach, clickbaitach i sensacyjnych nagłówkach – to pomoże dziecku nauczyć się rozpoznawać manipulację.
• Zachęcaj dziecko do dzielenia się tym, co je zaskoczyło, przeraziło, rozbawiło czy zaciekawiło.
• Reaguj spokojnie – dziecko powinno czuć, że może przyjść do Ciebie z trudnym tematem bez lęku przed oceną, krytyką czy karą.
• Twórz własną listę wartościowych treści i dziel się nią z dzieckiem, inspirując je do podejmowania mądrych wyborów.
Udostępniając dzieciom ekrany lub korzystając z ekranów w obecności dziecka zwracajmy uwagę m.in. na:
Gry online
Dzieci nie powinny grac w gry online (telefon, komputer) do momentu kiedy nie nauczą się czytać i pisać. We wczesnym dzieciństwie kluczowe znaczenie ma rozwój motoryki małej – aby wspierać ten rozwój, dziecko potrzebuje aktywności manualnych, które angażują dotyk, nacisk, budowanie i konstruowanie – takich jak układanie klocków, lepienie z gliny czy tworzenie prostych modeli.
Współczesne gry online dla dzieci są często tak zaprojektowane, aby były łatwe i dawały szybkie efekty. Nawet jeśli gra oferuje poziomy trudności, tempo osiągania celów i gratyfikacje emocjonalne, które z tego wynikają (czyli np. nagrody, punkty, kolejne poziomy, niespodzianki, efekty wizualne) są znacznie szybsze i silniejsze niż w przypadku realnego nabywania trudnych umiejętności – takich jak czytanie czy pisanie.
Dlatego, jeżeli dziecko przyzwyczai się do szybkich nagród, natychmiastowej gratyfikacji i łatwego poczucia sukcesu w grach, może mieć to negatywny wpływ na jego motywację do podejmowania bardziej wymagających, długoterminowych zadań – takich jak nauka, czytanie, pisanie czy rozwiązywanie problemów.
Dziecko może szybko zacząć postrzegać aktywności edukacyjne jako zbyt trudne, nudne lub niesatysfakcjonujące w porównaniu z tym, co oferują gry. W dłuższej perspektywie może to osłabiać wytrwałość, obniżać tolerancję na frustrację i utrudniać rozwój umiejętności wymagających czasu i cierpliwości.
Udostępnianie dzieciom gier
Najbezpieczniejszy moment na rozpoczęcie grania w gry online to wiek około 3–4 klasy szkoły podstawowej. Ważne jest, aby pierwsze doświadczenia z grami odbywały się w obecności i z udziałem rodziców, którzy mogą pomóc dziecku zrozumieć, co się dzieje w grze – i czego się z niej uczy.
Rodzice powinni szczególnie zwrócić uwagę na dwa kluczowe elementy:
Przemoc w grze – W wielu grach przeznaczonych nawet dla młodszych dzieci przemoc pojawia się często. Warto przyglądać się nie tylko temu, czy przemoc jest obecna, ale w jakiej formie i w jakim celu.
Dla przykładu: w grze Minecraft przemoc ma charakter obronny – służy przetrwaniu, eksploracji, może być wytłumaczona jako narzędzie ochrony.
Natomiast w grze Brawl Stars przemoc służy wyłącznie eliminacji przeciwników, bez głębszego celu – tu agresja jest celem samym w sobie.
Elementy hazardu – na przykład mechanizmy obstawiania, losowania nagród czy wygrywania „niespodzianek”. Tego typu bodźce mogą silnie angażować emocjonalnie, uczyć ryzykownych schematów zachowań i w dłuższej perspektywie kształtować drogę do późniejszych doświadczeń związanych z hazardem. Szczególnie warto ograniczać dostęp do gier i aplikajcji wykorzystujących tzw. „loot boxy”, codzienne losowania, „koła fortuny” czy systemy nagród zależne od szczęścia.
Sztuczną inteligencję
Aktualnie wiedza na temat wpływu korzystania ze sztucznej inteligencji na dzieci i młodzież jest bardzo ograniczona. Chociaż AI oferuje wiele możliwości edukacyjnych i rozwojowych, równocześnie wiąże się z ryzykiem, którego pełnej skali jeszcze nie znamy. Z tego względu korzystanie z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji przez dzieci powinno być uważnie monitorowane przez dorosłych.
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku aplikacji i chatbotów, których celem jest nawiązywanie i utrzymywanie relacji emocjonalnej między dzieckiem a sztuczną inteligencją. Dzieci – zwłaszcza młodsze – mogą mieć trudność z rozróżnieniem, czy rozmawiają z człowiekiem, czy aplikacją. Mogą też przywiązywać się emocjonalnie do AI, traktować ją jak przyjaciela lub powiernika, co może wpływać na ich rozwój społeczny, emocjonalny i tożsamościowy.
Brak przejrzystości co do działania algorytmów, ryzyko dezinformacji, podatność na manipulację czy nieintencjonalne wzmacnianie szkodliwych schematów to kolejne zagrożenia, które wymagają czujności dorosłych. Dopóki nie poznamy i nie zrozumiemy opierając się o dane jakie ryzyka wiążą się z używaniem AI to jej użycie powinno być limitowane
