Na czym polega zasada?
Bliska i uważna relacja z dzieckiem to nie tylko fundament szczęśliwego dzieciństwa – to również bezpieczna baza, z której dziecko uczy się świata, w tym także korzystania z technologii.
Żadne urządzenie nie może zastąpić kontaktu z drugim człowiekiem. Ekrany mogą być atrakcyjne i łatwo dostępne, ale to więź z bliskim dorosłym – pełna uwagi, czułości i ciekawości – kształtuje rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka.
Od pierwszych lat życia warto dbać o czas spędzony razem bez ekranów – poprzez codzienne rytuały, wspólną zabawę, obecność przy posiłkach, rozmowę przed snem. To m.in. w tych zwykłych chwilach buduje się zaufanie, które później przekłada się na gotowość dziecka do rozmowy także o sprawach trudnych – również tych, które dotyczą świata online.
Zasady ekranowe powinny wypływać z troski i miłości do dziecka, a nie z potrzeby kontroli, ich celem jest ochrona relacji. Dlatego – zanim zaczniemy je wprowadzać – zadbajmy o to, by dziecko czuło się kochane, słuchane i ważne.
Dlaczego to ważne?
Dziecko rozwija się w odpowiedzi na relację
To, jak dorosły jest obecny, jak reaguje, i odpowiada na potrzeby dziecka, wpływa bezpośrednio na to, jak kształtuje się mózg, układ nerwowy i obraz samego siebie.
Dziecko, które ma bezpieczną więź z dorosłym
uczy się świata w relacji, a nie w samotności. Bezpieczna więź daje dziecku poczucie, że nie musi wszystkiego wiedzieć, rozumieć ani radzić sobie samodzielnie. To właśnie ta relacja sprawia, że dziecko przychodzi po pomoc, gdy coś je zaniepokoi – również w świecie online.
Dziecko, które czuje się kochane i rozumiane
znacznie łatwiej przyjmuje ograniczenia. Nie dlatego, że boi się kary, ale dlatego, że ufa intencji dorosłego. Gdy brakuje relacji, zasady stają się przymusem, a przymus prowadzi do oporu.
Dziecko, które ma poczucie, że rodzic jest ciekawy jego świata
chętniej dzieli się tym, co je zaciekawiło, rozbawiło czy zaniepokoiło w internecie.
Bliska i bezpieczna więź to najskuteczniejsza forma ochrony
Dziecko, które czuje się ważne, kochane i widziane, nie będzie szukać kompensacji w ekranach, ani uciekać do internetu, by poczuć się lepiej.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
• Nie wprowadzaj ekranów w pierwszych latach życia.
• Skup się na kontakcie twarzą w twarz, zabawie, mówieniu i słuchaniu dziecka.
• Unikaj korzystania z telefonu w obecności dziecka – ono potrzebuje Twojej pełnej uwagi.
• Zamiast bajki na ekranie – wspólne czytanie, śpiewanie, przytulanie, słuchanie audiobooków lub słuchowisk, opowiadanie bajek, rysowanie. Wspólny czas i zabawa dziecka z rodzicem ma moc więziotwórczą.
• Buduj rytuały bliskości (np. wieczorne opowieści bez ekranu, wyciszające medytacje, praktyka wdzięczności, przytulanie, głaskanie, opowiadanie o minionym dniu, wymyślanie historii np. gdyby jedna rzecz miała sprawić, że dzień byłby lepszy, co by to było).
• Zaciekawiaj się dzieckiem, pomagaj mu nazywać to co czuje, tłumacz otaczający świat.
• Towarzysz dziecku w trudnych dla niego sytuacjach, nie bagatelizuj jego emocji, po prostu bądź blisko.
• Zadawaj sobie pytanie: czy moje dziecko wie, że jest dla mnie ważne? Jak mu to okazuję? Czy czuje się kochane?
• Bajki (z dziećmi powyżej 3 roku życia) oglądajcie razem, tłumacz i komentuj to co się dzieje na ekranie, wspólnie zastanawiajcie się co czują bohaterowie, czy podejmują dobre decyzje, czy można by zachować się inaczej etc.
• Wprowadzaj jasne zasady, które chronią relacje, np. brak ekranów przy posiłkach, przed snem, podczas wspólnych aktywności, ograniczony czas korzystania z technologii.
• Oglądaj treści razem z dzieckiem – komentujcie je i rozmawiajcie na ich temat. Zbuduj nawyk omawiania internetowych treści.
• Rozmawiaj o ulubionych grach, filmach, twórcach – bądź ciekawy, zaangażowany. Bycie online to wspólna przygoda.
• Pokazuj dziecku wartościowe przestrzenie online, dziel się inspiracjami, wspólnie odkrywajcie pozytywne zastosowania sieci
.• Niech wspólny czas offline będzie podstawą Waszej relacji – opartej zarówno na powtarzalnych, bliskich rytuałach, jak wspólne gotowanie, spacery, planszówki, zabawy, aktywność fizyczna czy rozmowy, jak i na wyjątkowych momentach: rodzinnych wyprawach, małych przygodach i nowych doświadczeniach, które budują wspomnienia na całe życie.
• Każdego dnia zadbaj o wspólny czas bez ekranów. Razem poszukujcie co sprawia Wam przyjemność. Dziel się swoimi zainteresowaniami, oraz dołączaj do świata zainteresowań dziecka.
• Nie korzystaj z telefonu spędzając czas z dzieckiem, zadbaj o to, żeby miało poczucie, że jest dla Ciebie ważniejsze niż sprawy online.
• Rozmawiaj, zaciekawiaj się, towarzysz, bądź. Jeśli Ci się nie udaje – podziel się z dzieckiem swoją trudnością, powiedz że zależy Ci na byciu blisko, razem zastanówcie się jak mogłoby to wyglądać. Jeżeli w relacji jest dużo konfliktów z którymi nie umiecie sobie poradzić, warto poszukać wsparcia profesjonalistów.
• Wspólnie ustalcie zasady, które będą chronić relacje – np. limity czasu, tryb nocny, czas offline w weekendy.
• Jeśli zachowanie dziecka budzi Twoje emocje – załóż dobre intencje dziecka, i zaciekaw się jak ono doświadcza tej konkretnej sytuacji.
• Dawaj przykład – pokazuj, że sam(a) potrafisz korzystać z technologii z umiarem.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
Kiedy dziecko domaga się telefonu rodzica lub bajki: „Teraz jest czas na naszą zabawę. Pobawmy się teraz tylko we dwoje, chcesz pograć w piłkę czy coś zbudować?”
Rodzic: „Najważniejsze jest to, żebyśmy spędzali czas razem i robili wspólnie różne rzeczy. Relacje z rodziną i rówieśnikami są najważniejsze – ekrany to tylko dodatek. Korzystanie z internetu też może być naszym wspólnym czasem, jeśli przeżywamy to razem. Chcemy ci w tym towarzyszyć – dowiadywać się, co cię ciekawi, co oglądasz, i być blisko, żeby dzielić z tobą to, co dla ciebie ważne.”
Rodzic: „Wiem, że internet i telefon są dla ciebie ważne – to część twojej codzienności. Jednocześnie w naszej rodzinie to relacje są na pierwszym miejscu. Chcemy mieć czas, żeby być razem – nie tylko obok siebie, ale naprawdę ze sobą. Żeby się pośmiać, pogadać, zapytać, jak się mamy. Ekrany mogą być dodatkiem, ale nie mogą wypełniać za dużo przestrzeni. Chcę być blisko, wiedzieć, co cię interesuje, co oglądasz, co cię rozśmiesza albo denerwuje – nie po to, żeby cię sprawdzać, tylko dlatego, że jesteś dla mnie ważny.”
Rodzic: „Wiem, że lubisz spędzać czas online – to część twojego świata. Jedocześnie w naszej rodzinie to relacje są najważniejsze. Chcemy mieć dla siebie czas i przestrzeń, w której jesteśmy naprawdę razem – w rozmowie, w żartach, w ciszy albo na wspólnym spacerze. Ekrany mogą być dodatkiem, ale nie mogą zastępować kontaktu offline. Dlatego zależy mi, żebyśmy dbali o równowagę. Jestem też ciekawa tego co robisz online - co Cię porusza, śmieszy, co oglądasz – nie po to, żeby cię kontrolować, ale dlatego, że chcę być blisko Ciebie i Twojego świata.”
Dobre praktyki i inspiracje
• Stwórzcie codzienny rytuał bycia razem offline, podczas którego będzie przestrzeń na rozmowę i bycie razem – np. przygotowywanie kolacji i wspólny posiłek, spacer z psem, wieczorne rozmowy. Wykorzystuj momenty kiedy dziecko samo przychodzi do Ciebie, żeby porozmawiać, jeśli to możliwe przerwij inne czynności i poświęć mu uwagę.
• W przypadku starszych nastolatków (które mają dużo własnych spraw i zajęć) zadbaj o chociaż 20 minut dziennie na uważną obecność i bliskość – rozmowę, pośmianie się, podzielenie czymś co się wydarzyło w ciągu dnia. Niech to będzie czas kiedy po prostu cieszysz się dzieckiem, bez odpytywania o szkołę, lekcje, porządek w pokoju.
• Gdy dziecko korzysta z mediów – bądź obok. Komentuj, pytaj, rozmawiaj o treściach, zaciekawiaj się tym co lubi i ogląda.
• Bądź zaangażowany w to co dziecko robi online – zagraj z nim w jego ulubioną grę, albo chociaż popatrz kiedy dziecko w nią gra, obejrzyjcie razem ulubionego twórcę internetowego dziecka, czy posłuchajcie ulubionego podcastu.
• Twoja pierwsza reakcja ma znaczenie! Kiedy dziecko dzieli się czymś trudnym, wstydliwym, nie reaguj impulsywnie. Krzyk, krytyka, brak zrozumienia może spowodować, że dziecko kolejny raz nie podzieli się z Tobą swoim wyzwaniem. Bądź spokojny, uważny, załóż dobre intencje dziecka i dopytuj z zaciekawieniem.
• Zadbaj o własne nawyki – odkładaj telefon, gdy jesteś z rodziną, pokaż że czas z bliskimi jest dla Ciebie najważniejszy.
• Zamiast pretensji, kiedy dziecko nie trzyma się zasad, wybierz rozmowę, próbę zrozumienia jaką funkcję pełnią ekrany w życiu dziecka i wspólne szukanie rozwiązań.
• Nie skupiaj się na działaniu, organizowaniu, robieniu, tylko na obecności. Szanuj dziecko, staraj się je rozumieć, widzieć jego odrębność, jego mocne i słabe strony.
