Na czym polega zasada?
Dzieci poniżej 12. roku życia nie powinny posiadać własnego smartfona. Jeśli potrzebny jest telefon do kontaktu z dzieckiem, najlepszym rozwiązaniem będzie urządzenie z ograniczonymi funkcjami – przeznaczone jedynie do dzwonienia i wysyłania SMS-ów. Tego typu telefon nie daje możliwości korzystania z internetu, aplikacji, mediów społecznościowych ani gier, a jednocześnie pozwala dziecku utrzymywać kontakt z rodziną i znajomymi.
Około 12. roku życia dzieci wkraczają w okres dojrzewania, zwiększa się rola rówieśników w ich życiu, rosną ich potrzeby komunikacyjne i informacyjne. Ten wiek może być odpowiedni na wprowadzenie telefonu z dostępem do internetu – pod warunkiem odpowiedniego przygotowania dziecka oraz zadbania aby nie miało dostępu do mediów społecznościowych oraz treści nieodpowiednich dla jego wieku.
Coraz więcej specjalistów podkreśla, że im później dziecko otrzyma smartfona, tym lepiej dla jego zdrowia psychicznego, rozwoju społecznego i koncentracji. Dlatego warto rozważyć przesunięcie granicy posiadania smartfona do 13.roku życia, a podejmując decyzję kierować się nie tylko wiekiem dziecka ale również m.in. jego dojrzałością emocjonalną, umiejętnością samoregulacji, poziomem odpowiedzialności, kompetencjami społecznymi.
Dlaczego to ważne?
Zbyt duża odpowiedzialność:
Smartfon to urządzenie umożliwiające dostęp do niemal nieograniczonych treści. Dziecko poniżej 12. roku życia nie ma jeszcze wystarczającej dojrzałości, by bezpiecznie z niego korzystać.
Dostęp do szkodliwych treści:
Smartfon daje łatwy dostęp do pornografii, przemocy oraz do treści promujących szkodliwych wzorców. Dziecko może też paść ofiarą cyberprzemocy, manipulacji, i wykorzystania seksualnego online.
Negatywny wpływ na sen:
Smartfony, szczególnie używane wieczorem, opóźniają zasypianie i zakłócają rytm dobowy dzieci. Emitowane przez ekrany niebieskie światło hamuje wydzielanie melatoniny, co skraca czas snu i obniża jego jakość.
Spadek aktywności fizycznej:
Czas spędzany z telefonem ogranicza aktywność fizyczną i sprzyja biernemu trybowi życia.
Zaburzenia zdrowia psychicznego:
Wczesne i intensywne używanie smartfona zwiększa ryzyko lęku, depresji, obniżonej samooceny oraz poczucia samotności.
Wpływ na naukę i życie rodzinne:
Smartfony rozpraszają podczas nauki, osłabiają wyniki w szkole oraz zmniejszają liczbę interakcji rodzinnych.
Reorganizacja czasu wolnego:
Smartfon wypiera aktywności rozwijające: ruch na świeżym powietrzu, sport, zabawy kreatywne czy czytanie. Dzieci coraz częściej uzależniają się od natychmiastowej gratyfikacji płynącej z aplikacji, co ogranicza ich zdolność do radzenia sobie z nudą i frustracją.
Utrwalenie niezdrowych nawyków cyfrowych:
Wprowadzenie smartfona zbyt wcześnie utrwala wzorce korzystania z urządzeń, które trudno zmienić w późniejszym wieku. Brak dojrzałości cyfrowej sprawia, że dzieci nie potrafią samodzielnie zarządzać swoim czasem ekranowym.
Jak wprowadzić tę zasadę w domu?
Wyjaśnij sens tej decyzji: Rozmawiaj z dzieckiem otwarcie i spokojnie. Wytłumacz, że telefon to narzędzie, które służy przede wszystkim do kontaktu, a smartfon rekomendowany jest przez specjalistów od późniejszego wieku. Podkreśl, że w Waszej rodzinie priorytetem jest zdrowy rozwój, bezpieczeństwo i dobre relacje. Zapewnij, że moment na własnego smartfona przyjdzie, ale teraz najważniejsze są zabawa, ruch, odpoczynek i nauka.
Zaproponuj alternatywę: Jeśli potrzebujesz mieć możliwość kontaktu z dzieckiem (np. gdy dziecko samo wraca ze szkoły), wybierzcie wspólnie prosty telefon bez dostępu do internetu – tak zwany „guzikowy” lub z klapką. Pozwól dziecku uczestniczyć w jego wyborze – to daje poczucie wpływu i ułatwia akceptację zasad.
Wprowadź rodzinny telefon zamiast prywatnego smartfona: Zamiast kupować dziecku własny telefon, zaproponuj tzw. telefon rodzinny – wspólne urządzenie, z którego mogą korzystać wszyscy domownicy. Nie jest ono własnością dziecka, dlatego nie ma oczekiwań prywatności, a po każdym użyciu musi być odkładane na ustalone miejsce, aby każdy miał do niego dostęp. Taki telefon można czasem udostępnić dziecku na specjalne okazje – np. wycieczkę klasową czy wieczór u koleżanki – ale decyzja zapada indywidualnie, w zależności od potrzeb całej rodziny.
Daj dobry przykład: Dzieci uczą się przede wszystkim przez obserwację. Staraj się nie spędzać czasu z telefonem w ręku przy dziecku – odłóż go podczas posiłków, rozmów i wspólnego odpoczynku. Twoje codzienne nawyki mają większy wpływ niż zakazy i tłumaczenia.
Współpracuj z innymi rodzicami: Porozmawiaj z innymi opiekunami z klasy lub grupy dziecka – warto wspólnie uzgodnić, że dzieci na tym etapie nie będą mieć smartfonów. To zmniejszy presję rówieśniczą i ułatwi trzymanie się zasad.
Nie dawaj smartfona „na własność”: Jeśli wyjątkowo dziecko korzysta ze smartfona (np. na wakacjach), ustalcie, że to urządzenie należy do rodziców i jest tylko czasowo użyczane. To ogranicza przywiązanie i ułatwia kontrolę nad sposobem korzystania z telefonu.
Zanim zdecydujesz się na zakup smartfona dla dziecka, przeanalizuj kilka kluczowych kwestii. To nie tylko kwestia wieku, ale przede wszystkim gotowości – zarówno dziecka, jak i rodziców – do odpowiedzialnego korzystania z tego narzędzia.
Rzeczywiste potrzeby: Czy smartfon faktycznie jest potrzebny? Czy wystarczy prostszy telefon do kontaktu z rodzicami, a dostęp do internetu można zapewnić w inny, bezpieczny sposób?
Świadomość zagrożeń online: Dziecko wie czym są szkodliwe treści i dlaczego nie należy ich oglądać, potrafi rozpoznać zagrażającą relację, ma świadomość problemu przemocy rówieśniczej w sieci i wie jak reagować w każdej z tych sytuacji.
Bliski kontakt: Dziecko rozmawia z rodzicem o tym co się dzieje online.
Umiejętności cyfrowe: Dziecko wie, jak bezpiecznie korzystać z telefonu, czym jest prywatność i jak o nią dbać.
Zaangażowanie i gotowość rodziców: Czy jesteście gotowi wspólnie ustalić jasne zasady korzystania ze smartfona – dotyczące czasu, treści i sytuacji? Czy będziecie je egzekwować i regularnie rozmawiać z dzieckiem o jego doświadczeniach online?
Więcej informacji: LINK DO CHECKLISTY
Jeżeli decydujecie się na przekazanie dziecku smartfona, musicie koniecznie:
wyjaśnić mu zagrożenia (szkodliwe treści, niebezpieczne kontakty) i ustalić szczegółowe zasady korzystania,
upewnić się, że dziecko potrafi właściwie zareagować na zagrożenie,
skonfigurować ustawienia bezpieczeństwa,
zabezpieczyć telefon kodem dostępu.
Jak rozmawiać z dzieckiem o tej zasadzie?
6–9 lat
Wiem, że smartfony wydają się fajne, ale to narzędzie dla starszych dzieci. Możesz korzystać z mojego telefonu razem ze mną, jeśli naprawdę będzie potrzeba. Na razie masz czas na zabawę, ruch i odpoczynek – bez rozpraszaczy”.
9–12 lat
„Własny telefon to duża odpowiedzialność. Chcemy, żebyś uczył(a) się stopniowo, jak z niego korzystać – bezpiecznie i mądrze. Dlatego jeszcze trochę poczekamy. Jeśli potrzebujesz, możesz korzystać z telefonu, który nie ma internetu ani gier”.
Dobre praktyki i inspiracje
1. Edukuj i wyjaśniaj powody. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, dlaczego jeszcze nie dostaje smartfona. Tłumacz, że chodzi o ochronę zdrowia, snu, koncentracji i samopoczucia – nie o brak zaufania. Pokazuj konkretne fakty (np. jak ekrany wpływają na sen czy nastrój).
2. Zamiast smartfona – telefon do dzwonienia. Jeśli dziecko potrzebuje kontaktu z rodzicami, zapewnij mu prosty telefon bez internetu. Wspólnie wybierzcie model – to angażuje dziecko i wzmacnia współodpowiedzialność.
3. Wprowadź telefon rodzinny. Stwórz domowy telefon do użytku wspólnego – dziecko może z niego korzystać, ale nie jest on jego własnością. Po zakończeniu rozmowy czy wiadomości telefon wraca na swoje miejsce. To narzędzie kontaktu – nie prywatna przestrzeń.
4. Wspieraj aktywny styl życia. Zamiast ekranu: wyjście na rower, grę planszową, wspólne gotowanie, książkę lub sport. Pokazuj, że offline to nie kara, ale źródło radości, bliskości i sprawczości.
5. Rozwijaj u dziecka kompetencje offline. Zadbaj o to, by dziecko miało codzienne okazje do samodzielnego działania, podejmowania decyzji, pokonywania trudności i kontaktu ze swoją sprawczością bez udziału ekranu.
6. Wspieraj rozwój kompetencji społecznych dziecka. Zadbaj o to, by miało znajomych i przyjaciół offline. Pomagaj mu budować relacje poprzez wspólne zajęcia, spotkania, zabawy i udział w grupach (np. sportowych, artystycznych, harcerskich).
7. Ucz zarządzania nudą. Nie wypełniaj każdej wolnej chwili ekranem. Dzieci muszą nauczyć się, jak radzić sobie z nudą, frustracją czy czekaniem – to warunek zdrowej samoregulacji i odporności psychicznej.
